heparin

وەسف

• زانیارییە سەرەتاییەکان: - پۆلێنکردنی دەرمان: هێپارین دەرمانێکی ئەنتی کۆئەگۆلاتە (خوێن رێکخەر). ئەم دەرمانە بۆ رێگری کردن لە دروستبوونی خوێن مەجێ لە خوێن بەر دەدرێت. ئەوەش بە رێگریکردن لە دروستبوونی فاکتۆرەکانی لەش کە لە دروستبوونی خوێن مەجێدا رۆڵ دەگێڕن. - گروپی کیمیایی/چارەسەری: هێپارین گەلێک glycosaminoglycan-ی وزنی مۆلیکولی بەرزە کە لە خانەکانی مەستی لەشدا دروست دەبێت. ئەم گروپە کیمیاییە بەهۆی لە خۆ گرتنی sulfate groups-ەوە کاریگەرییەکانی خۆی دەخاتەڕوو. ئەم sulfate groups-ە بەهۆی بەرکەوتنیان لەگەل پڕۆتینەکانی لەشدا، دەبنە هۆی دروستکردنی کۆمپلێکسێک کە رێ لە دروستبوونی خوێن مەجێ دەگرێت. - میکانیزمی کردار: هێپارین بە indirectly کاریگەری لەسەر کاسکیدێی کۆئەگۆلاتیون دەکات، بەوەی بەستنی Antithrombin III (ATIII) بۆ فاکتۆرەکانی خوێن مەجێ (وەک فاکتۆر Xa و thrombin) زیاد دەکات. ئەمەش دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی چالاکیی ئەم فاکتۆرانە و رێگری دەکات لە دروستبوونی خوێن مەجێ. • تایبەتمەندییە دەرمانناسییەکان: - ڕێژەی مژینی: هێپارین بە رێگای intravenous (IV) و subcutaneous (SC) دەدرێت. مژینی لە رێگای intravenous زۆر خێراترە لە subcutaneous. - بەردەستبوونی زیندەیی: بەهۆی وزنی مۆلیکولی بەرزەوە، هێپارین بە خێرایی لە kidney-دا دەردەچێت وە بەردەستبوونی زیندەیی کەمە و پێویستی بە دەرماندانێکی دووبارە هەیە. - نیوە تەمەن: نیوە تەمەنی هێپارین ( half-life) لە نێوان 1-2 کاتژمێردایە، بەڵام دەگۆڕێت لەسەر بنەمای جۆری هێپارین، دۆزی کلینیکی، و دۆخی تەندروستی نەخۆش. - لوتکەی چڕیی پلازما: چڕیی پلازمای هێپارین زۆر بە خێرایی دەگات بە لوتکە، بەتایبەت لەگەڵ intravenous injection. • بەکارهێنانی پزیشکی: - بەکارهێنانی سەرەکی: رێگری کردن لە دروستبوونی خوێن مەجێ لە نەخۆشانی بەرکەوتووە سەرەتاییەکانی thromboembolic events. - بەکارهێنانی لاوەکی: چارەسەرکردنی pulmonary embolism (PE) و deep vein thrombosis (DVT). - مەرجەکانی ئامانج: thrombophlebitis, atrial fibrillation, post-surgical prophylaxis, hemodialysis. - سودەکانی چارەسەرکردن: کەمکردنەوەی مەترسیی thromboembolic complications. • کاریگەرییەکانی دەرمان: - کات بۆ کاریگەری: کاریگەرییەکانی هێپارین بە خێرایی دەردەکەون، بەتایبەت لەگەڵ intravenous injection. - ماوەی کارکردن: ماوەی کاریگەریی هێپارین کورتە و پێویستی بە repeated doses هەیە. - کارلێکەکانی دەرمان: هێپارین دەتوانێت کارلێکی نەرێنی لەگەل NSAIDs, aspirin, and other anticoagulants بکات. - مەودای چارەسەرکردن: مەودای چارەسەرکردن بەپێی دۆخی تایبەتیی نەخۆش و جۆری هێپارین دیاری دەکرێت. • تایبەتمەندییە سەرەکییەکان: - تایبەتمەندی تایبەت: هێپارین دەرمانێکی وزنی مۆلیکولی بەرزە و چەند جۆرێکی جیاواز هەیە. - سوودەکانی: رێگری لە دروستبوونی خوێن مەجێ، چارەسەرکردنی thromboembolic events. - گرنگی کلینیکی: هێپارین دەرمانێکی گرنگی کلینیکییە بۆ چارەسەرکردنی و رێگری کردن لە thromboembolic diseases. - پرۆفایلی سەلامەتی: هێپارین دەتوانێت ببێتە هۆی bleeding complications.

نیشانەکان

• * هێپارین بۆ رێگری کردن لە دروستبوونی خوێن مەجێ لە نەخۆشانی post
• surgical بەکاردێت.
• * ئەم دەرمانە بۆ چارەسەرکردنی deep vein thrombosis (DVT) بەکاردێت.
• * هێپارین بۆ چارەسەرکردنی pulmonary embolism (PE) بەکاردێت.
• * بەکارهێنانی هێپارین بۆ نەخۆشانی atrial fibrillation بۆ رێگری کردن لە دروستبوونی خوێن مەجێ گرنگە.

کارەساتەکان

• * خوێنبەربوون (Bleeding): ئەمە کاریگەری لاوەکییەکی باوە و دەتوانێت لە کەم تا زۆر بێت. ئەگەر خوێنبەربوونێکی سەخت روویدا، دەبێت پەیوەندی بە پزیشکەوە بکرێت.
• * Heparin
• induced thrombocytopenia (HIT): ئەمە کاریگەریەکی لاوەکییەکی کەمە، بەڵام مەترسیدارە. لەم حاڵەتەدا ژمارەی پلاکێتەکانی خوێن کەم دەبێتەوە، کە دەتوانێت ببێتە هۆی دروستبوونی خوێن مەجێ. دەبێت پەیوەندی بە پزیشکەوە بکرێت ئەگەر ئەم نیشانانە روویاندا.
• * هەستیاری: هەندێک نەخۆش هەستیارییان بە هێپارین هەیە کە دەتوانێت ببێتە هۆی rash, itching، یان anaphylaxis.
• * Osteoporosis: بەکارهێنانی درێژخایەنی هێپارین دەتوانێت ببێتە هۆی لاوازی ئێسکەکان.

ئاگادارییەکان

• * لەگەڵ بەکارهێنانی هێپاریندا
• پێویستە بەردەوام چاودێریی خوێن بکرێت بۆ ئەوەی پرۆسێسی خوێن رێکخەر بە باشی دەستەبەر بکرێت. * هەندێک لە نیشانەکانی خوێنبەربوونی زۆر بریتییە لە: سەرئێشەی بەهێز
• خوێن لە دەم و لووت
• خوێنبەربوون لە میز
• و خوێنبەربوون لە ڕێگەی گەدەوە. * پێویستە نەخۆش لە بارەی نیشانەکانی خوێنبەربوونەوە ئاگادار بکرێت. * پێویستە بەردەوام monitoring بکرێت بۆ (PTT
• aPTT) bۆ دەستنیشانکردنی دۆزی دروست.

دۆز و بەکارهێنان

• پێگەیشتوو:
• * دۆزی چارەسەرکردنی DVT : 5000
• 10000 units subcutaneously دوو جار لە ڕۆژێکدا.
• * دۆزی پیشگیری post
• surgical: 5000 units subcutaneously یان 2500 units intravenously دوو جار لە ڕۆژێکدا.
• * دۆزی چارەسەرکردنی PE: دۆزی intravenous لە 80
• 100 units/kg دەست پێ دەکات و دواتر بە شێوەی infusión بەردەوام دەبێت.
• * دۆز دەگۆڕێت بەگوێرەی monitoring tests (PTT, aPTT).
• منداڵان:
• * دۆزی هێپارین بۆ منداڵان دەبێت بە گوێرەی کێش و دۆخی تەندروستییان دیاری بکرێت.
• * بەکارهێنانی هێپارین لە منداڵاندا پێویستی بە چاودێریی پزیشکیی ورد هەیە.
• * دۆزێکی کەمتر لە پێگەشتووەکان بەکاردێت.
• * دۆزی دەبێت بەگوێرەی monitoring tests (PTT, aPTT) دەستکاری بکرێت.

دووگیانی یان شیردەر

• * لەگەڵ بەکارهێنانی هێپاریندا، پێویستە بەردەوام چاودێریی خوێن بکرێت بۆ ئەوەی پرۆسێسی خوێن رێکخەر بە باشی دەستەبەر بکرێت. * هەندێک لە نیشانەکانی خوێنبەربوونی زۆر بریتییە لە: سەرئێشەی بەهێز، خوێن لە دەم و لووت، خوێنبەربوون لە میز، و خوێنبەربوون لە ڕێگەی گەدەوە. * پێویستە نەخۆش لە بارەی نیشانەکانی خوێنبەربوونەوە ئاگادار بکرێت. * پێویستە بەردەوام monitoring بکرێت بۆ (PTT, aPTT) bۆ دەستنیشانکردنی دۆزی دروست.

تاگ