methadone

وەسف

• زانیارییە سەرەتاییەکان: - پۆلێنکردنی دەرمان: مێتهادۆن دەرمانێکی ئۆپیۆیدییە کە بۆ کەمکردنەوەی ئازار و چارەسەری نەخۆشییەکانی وەک دەردەکانی پشت و ئازاری توند بەکاردێت. هەروەها بەشێوەیەکی بەرچاو بەکاردێت بۆ چارەسەری dependency (پەروەردەبوون) لەسەر ماددە هۆشبەرەکان، بەتایبەت هیرۆئین. ئەم دەرمانە کاریگەرییەکی بەهێزی هەیە و دەبێت لەژێر چاودێری پزیشکدا بەکاربهێنرێت. - گروپی کیمیایی/چارەسەری: مێتهادۆن دەرمانێکی سintétikە (دروستکراوی لابوراتوار)یە کە لە گروپی ئۆپیۆیدەکانە. ئەوەش دەرخەری میکانیزمی کردەکاریکردنی لەسەر جەستەیە. کاریگەرییەکانی بەهێزن و پێویستی بە چاودێریی پزیشکی هەیە. چەندین جۆری جیاوازی لە بەرھەمھێنان و دەرھێناندا ھەیە، کە کاریگەرییەکانیان جیاوازە. - میکانیزمی کردار: مێتهادۆن بەو شێوەیە کار دەکات کە وەک ئەگۆنیستی opioid receptors لە مێشکدا دەچیتە ناوەوە و ئازار کەمدەکاتەوە و هەست بە ئارامی دەکات. ئەمەش ڕێژەی dopamine لەمێشکدا زیاد دەکات کە دەبێتە هۆی هەستکردن بە ئارامی و کەمبوونەوەی ئازار. میکانیزمەکەی کاریگەرییەکی بەهێزی هەیە و دەبێت لەژێر چاودێری پزیشکدا بەکاربهێنرێت. • تایبەتمەندییە دەرمانناسییەکان: - ڕێژەی مژینی: ڕێژەی مژینی دەگۆڕێت بەپێی ڕێگای بەکارهێنان. بۆ نموونە، مژینی لە ڕێگای دەمەوە (oral) کەمترە لە ڕێگای injectionەوە. تێچوونی کات و ڕێژەکەش بەپێی بارودۆخەکەی نەخۆش دەگۆڕێت. - بەردەستبوونی زیندەیی: بەردەستبوونی زیندەیی مێتهادۆن بەرزە، واتە بەشێکی زۆری دەرمانەکە بەشێوەیەکی چالاک لە جەستەدا دەمێنێتەوە و دەتوانێت کاریگەرییەکانی خۆی بەردەوام بکات. ئەمەش پێویستی بە چاودێری پزیشکی هەیە، بۆ ئەوەی دۆزی دەرمان لە جەستەدا بە باشی بەڕێوە بچێت. - نیوە تەمەن (Half-life): نیوە تەمەنی مێتهادۆن درێژە، واتە کاتی پێویست بۆ کەمبوونەوەی نیوەی ڕێژەی دەرمانەکە لە جەستەدا، لە لایەنەكانی جیاوازدا جیاوازە. - لوتکەی چڕیی پلازما: کاتێک کە ڕێژەی دەرمانەکە لە خوێندا دەگاتە لوتکە، دەگۆڕێت بەپێی ڕێگای بەکارهێنان و دۆخی نەخۆشەکە. ئەمەش گرنگییەکی زۆری هەیە لە دیاریکردنی ڕێژەی دەرمان و کاتەکانی بەکارهێنانی. • بەکارهێنانی پزیشکی: - بەکارهێنانی سەرەکی: چارەسەری ئازاری توند، بەتایبەت ئازاری درێژخایەن . باشترین بەکارھێنان بۆ ئازاری درێژخایەنە . بەکارھێنانی لە ھەندێک حاڵەتدا بۆ چارەسەر کردنی دەردی پشت، زۆر بەکار دێت. - بەکارهێنانی لاوەکی: چارەسەری dependency لەسەر ئۆپیۆیدەکان، وەک چارەسەرێکی مەودای درێژخایەن بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکانی وازھێنان لە ماددە هۆشبەرەکان . بەکارھێنانی وەک چارەسەری ھەندێک نەخۆشی دەماری دەبێت لە ژێر چاودێری پزیشکدا بێت. - مەرجەکانی ئامانج: ئازاری توند، dependency لەسەر ئۆپیۆیدەکان، ھەندێک نەخۆشی دەماری ، ھەندێک جۆری ئازاری کە پشت بە دەرمانی ئازارشکێن نادات. - سودەکانی چارەسەرکردن: کەمکردنەوەی ئازار، کەمکردنەوەی نیشانەکانی dependency لەسەر ئۆپیۆیدەکان، باشتربوونی گوزەرانی نەخۆش، کەمکردنەوەی پێویستی بە دەرمانەکانی تر. • کاریگەرییەکانی دەرمان: - کات بۆ کاریگەری: کاتەکەی دەگۆڕێت بەپێی ڕێگای بەکارهێنان، بەڵام بەگشتی لە ماوەی چەند خولەکێکەوە بۆ چەند کاتژمێرێک دەست پێدەکات. - ماوەی کارکردن: ماوەی کاریگەرییەکەی درێژە، لە چەند کاتژمێرێکەوە بۆ چەند ڕۆژێک. - کارلێکەکانی دەرمان: مێتهادۆن کارلێکی لەگەڵ چەندین دەرمانی تر هەیە، بۆیە گرنگە پزیشک ئاگاداربێت لە هەموو دەرمانەکانی تر کە نەخۆشەکە بەکاری دەهێنێت. وە چەندین کارلێکی نەرێنی ھەیە لەگەڵ زۆر دەرمان. - مەودای چارەسەری: مەودای چارەسەرکردن دەگۆڕێت بەپێی بارودۆخی نەخۆش و جۆری نەخۆشییەکە. • تایبەتمەندییە سەرەکییەکان: - تایبەتمەندی تایبەت: دەرمانێکی بەهێزە و پێویستی بە چاودێری پزیشکی هەیە، بەتایبەت لە دەستپێکی چارەسەر و گۆڕینی ڕێژە. - سوودەکانی: کەمکردنەوەی ئازار و نیشانەکانی dependency لەسەر ئۆپیۆیدەکان. - گرنگی کلینیکی: گرنگییەکی زۆری هەیە لە چارەسەری ئازاری توند و dependency لەسەر ئۆپیۆیدەکان. - پرۆفایلی سەلامەتی: پێویستە بە باشی بەکاربهێنرێت و لەژێر چاودێری پزیشکدا بێت، چونکە ڕێژەیەکی زۆر لە کاریگەرییە لاوەکییەکانی هەیە.

جۆری دەرمان

نیشانەکان

• * مێتهادۆن بە شێوە سەرەکی بۆ چارەسەری ئازاری توند بەکاردێت کە بە دەرمانەکانی تری ئازار شکێن چارەسەر نابێت، بەتایبەت لە حاڵەتی ئازاری درێژخایەندا.
• * مێتهادۆن بە شێوەیەکی بەرچاو بۆ چارەسەری dependency (پەروەردەبوون) لەسەر ماددە هۆشبەرەکانی تری ئۆپیۆیدی بەکاردێت، بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکانی وازھێنان.
• * لە ھەندێک حاڵەتدا مێتهادۆن بۆ چارەسەری هەندێک جۆری نەخۆشی دەماری لەژێر چاودێری پزیشکدا بەکاردێت.
• * لە حاڵەتی ھەندێک ئازاری تایبەت کە بە دەرمانی ئازار شکێنی ئاسایی چارەسەر نابێت مێتهادۆن بەکار دێت.

کارەساتەکان

• * کاریگەرییە لاوەکییە باوەکان بریتین لە: سەرگیژی، ماندووبوون، قەبزی، خەوتن، و زۆر خەوتن، لەدەستدانی ئیشتهای خوارد، و زیادبوونی کێش. ئەمانە زۆر باون، بەڵام بە گشتی کەم دەبنەوە لەگەڵ بەردەوامی چارەسەر.
• * لە ناو کاریگەرییە لاوەکییە جدییەکانیشدا: کێشەی هەناسدان، بەرزبوونەوەی گوشتی خوێن، لەرین، و تەنگەنەفەسی، دەتوانرێت بێت.هەر کاتێک کەسێک ئەم جۆرە نیشانانەی بەسەرهات، پێویستە بە زووترین کات سەردانی پزیشک بکات.
• * نیشانەکانی زۆر بەکارھێنانی دەرمان بریتین لە: خەوتنێکی قووڵ، نەمانی هەناسە، بەستنی قورس. ئەم حاڵەتانە دەتوانن مەترسیدار بن و پێویستیان بە چارەسەرێکی پزیشکی فوری هەیە.
• * دڵەڕاوکێ و دڵتێکچوون لە کاریگەریە لاوەکییەکانن.

ئاگادارییەکان

• * مێتهادۆن دەرمانێکی بەهێزە و دەبێت لەژێر چاودێری پزیشکدا بەکاربهێنرێت. * مێتهادۆن دەتوانێت کاریگەرییەکی توند لەسەر هەناسدان و دڵ بێت. * ھەندێک جۆری دەرمان لەگەڵ مێتهادۆندا کارلێک دەکەن. * پێویستە لە کاتی بەکارھێنانی مێتهادۆندا خواردنی ئەلکول قەدەغە بێت.

دۆز و بەکارهێنان

• پێگەیشتوو:
• * ڕێژەی دەستپێکی چارەسەر بۆ ئازار زۆر جیاوازە و بەپێی بارودۆخی نەخۆش دەگۆڕێت و لەژێر چاودێری پزیشکدا دەبێت.
• * ڕێژەی دەستپێکی چارەسەر بۆ dependency لەسەر ماددە هۆشبەرەکان لەژێر چاودێریی پزیشکدا بە شێوەیەکی ورد دیاری دەکرێت و بە شێوەیەکی ھێواش زیاد دەکرێت.
• * ڕێژەی ڕۆژانە بەپێی پێویستی دەگۆڕێت و نابێت لە ڕێژەی دیاری کراوی پزیشک زیاتر بێت.
• * دوایین ڕێژەی بەکارھێنانی مێتهادۆن لە لایەن پزیشکەوە دیاری دەکرێت بەپێی چاودێری پێویست.
• منداڵان:
• * بەکارھێنانی مێتهادۆن بۆ منداڵان زۆر کەمە و لەژێر چاودێریی پزیشکی تایبەتدا دەبێت.
• * ڕێژەی دەرمان بۆ منداڵان بەپێی تەمەن و کێشیان دەگۆڕێت.
• * نابێت ھیچ ڕێژەیەک بەکاربێت بێی ئەوەی کە پزیشک ئاگادار بێت .
• * هەر گۆڕانکارییەک لە ڕێژەدا ، دەبێت لەژێر چاودێری پزیشکدا بێت.

دووگیانی یان شیردەر

• * مێتهادۆن دەرمانێکی بەهێزە و دەبێت لەژێر چاودێری پزیشکدا بەکاربهێنرێت. * مێتهادۆن دەتوانێت کاریگەرییەکی توند لەسەر هەناسدان و دڵ بێت. * ھەندێک جۆری دەرمان لەگەڵ مێتهادۆندا کارلێک دەکەن. * پێویستە لە کاتی بەکارھێنانی مێتهادۆندا خواردنی ئەلکول قەدەغە بێت.

تاگ