paclitaxel

وەسف

• زانیارییە فارماکۆلۆژییەکان: - پۆلی دەرمان و میکانیزمی کارکردنی دەرمان: پاکلیتاکسێل دەرمانێکی دژە شێرپەنجەییە لە جۆری تاکسانەکان. کاردەکات بە تێکدانی پرۆسەی دابەشبوونی خانەکان. بە شێوەیەکی تایبەت، پاکلیتاکسێل بەستەر دەبێت بە بۆرییە وردیلەکان (microtubules) کە پێکهاتەیەکی گرنگن لەناو خانەکاندا و بەرپرسن لە دابەشبوونی کرۆمۆسۆمەکان لە کاتی دابەشبوونی خانەکاندا. بە بەستنەوەی بە بۆرییە وردیلەکان، پاکلیتاکسێل ڕێگری دەکات لە هەڵوەشانەوەیان، ئەمەش دەبێتە هۆی وەستانی دابەشبوونی خانەکان و لە کۆتاییدا مردنی خانە شێرپەنجەییەکان. - گرووپی کیمیایی و تایبەتمەندییەکانی: پاکلیتاکسێل ئەلکەلۆیدێکی ڕووەکییە کە لە توێکڵی دارێکی تایبەت بە ناوی Taxus brevifolia دەردەهێنرێت. پێکهاتەیەکی ئاڵۆزی کیمیایی هەیە و بە شێوەیەکی ئاسایی وەک گیراوەیەکی بۆ بەکارهێنانی دەرمانی دەخرێتە ڕوو. - چۆنیەتی کاریگەری لەسەر سیستەمی جەستە: پاکلیتاکسێل بە شێوەیەکی سەرەکی کاریگەری لەسەر خانە شێرپەنجەییەکان هەیە کە بە خێرایی دابەش دەبن. بەڵام، دەتوانێت کاریگەری لەسەر خانە تەندروستەکانیش هەبێت کە بە خێرایی دابەش دەبن، وەک خانەکانی ناوکی ئێسک و خانەکانی ڕیخۆڵە، ئەمەش دەبێتە هۆی کاریگەرییە لاوەکییەکان. • فارماکۆکینێتیکس (Pharmacokinetics): - هەڵمژین و بەردەستبوونی زیندەیی: پاکلیتاکسێل تەنها لە ڕێگەی وەرگرتنی دەمارەوە بەردەستە، چونکە بە شێوەیەکی باش لە ڕێگەی دەمەوە هەڵنامژرێت. - دابەشبوون لە جەستەدا: پاکلیتاکسێل بە شێوەیەکی بەرفراوان لە سەرانسەری جەستەدا دابەش دەبێت و بە ڕێژەیەکی زۆر بە پروتینەکانی ناو خوێن دەبەسترێتەوە. - میتابۆلیزم و دەرچوون: پاکلیتاکسێل لە ڕێگەی جگەرەوە میتابۆلیزم دەکرێت، بە شێوەیەکی سەرەکی لە ڕێگەی ئەنزیمەکانی CYP2C8 و CYP3A4. زۆربەی دەرمانەکە لە ڕێگەی زراوەوە دەردەچێت. - نیوە تەمەن و کاتی گەیشتن بە لوتکەی بەرزترین چڕی: نیوە تەمەنی پاکلیتاکسێل نزیکەی ٣ بۆ ١٧ کاتژمێرە، بەڵام دەتوانێت بەپێی نەخۆش و دۆخی تەندروستی بگۆڕێت. چڕی دەرمانەکە لە خوێندا ڕاستەوخۆ دوای وەرگرتنی دەمار دەگاتە لوتکە. • بەکارهێنانەکانی کلینیکی: - بەکارهێنانی سەرەکی و پەسەندکراو: پاکلیتاکسێل بۆ چارەسەری جۆرە جیاوازەکانی شێرپەنجە بەکاردێت، لەوانە شێرپەنجەی هێلکەدان، شێرپەنجەی مەمک، شێرپەنجەی سییەکان (جۆری خانە بچووک نەبێت)، و سارکۆمای کاپۆسی. - بەکارهێنانی لاوەکی (Off-label uses) ئەگەر هەبێت: هەندێک جار بۆ چارەسەری جۆرەکانی تری شێرپەنجە بەکاردێت کە پەسەند نەکراون، بەڵام لەژێر چاودێری پزیشکدا. - نەخۆشییە ئامانجەکان: شێرپەنجەی هێلکەدان، شێرپەنجەی مەمک، شێرپەنجەی سییەکان، سارکۆمای کاپۆسی. - سوودەکانی چارەسەرکردن و ئەنجامەکان: پاکلیتاکسێل دەتوانێت یارمەتی بچووککردنەوەی گرێ شێرپەنجەییەکان بدات، ڕێگری بکات لە بڵاوبوونەوەی شێرپەنجە، و ژیانی نەخۆش درێژ بکاتەوە. ئەنجامەکان بەپێی جۆری شێرپەنجە و قۆناغەکەی و تەندروستی گشتی نەخۆش دەگۆڕێن. • کاریگەری و کات بۆ دەرکەوتنی سوود: - کاتی دەستپێکردنی کاریگەری: کاریگەری پاکلیتاکسێل بە شێوەیەکی گشتی لە چەند هەفتەیەکدا دەردەکەوێت دوای دەستپێکردنی چارەسەر، بەڵام ئەمە دەتوانێت بەپێی جۆری شێرپەنجە و وەڵامی نەخۆش بگۆڕێت. - ماوەی کارکردنی دەرمان: ماوەی کارکردنی پاکلیتاکسێل لە جەستەدا بەندە لەسەر چەندین هۆکار، لەوانە دۆزی دەرمانەکە، میتابۆلیزم و دەرچوونی دەرمانەکە لەلایەن جەستەوە. - کارلێکەکانی دەرمانی: پاکلیتاکسێل دەتوانێت کارلێکی هەبێت لەگەڵ چەندین دەرمانی تر، لەوانە دەرمانەکانی دژی کەڕوو، دەرمانەکانی دژی ئێیدز، و دەرمانەکانی دژی خەمۆکی. پێویستە پزیشک ئاگادار بکرێتەوە لە هەموو ئەو دەرمانانەی کە نەخۆش بەکاریان دەهێنێت. - کاریگەری خۆراک لەسەر هەڵمژین: چونکە پاکلیتاکسێل لە ڕێگەی دەمارەوە وەردەگیرێت، خۆراک کاریگەرییەکی ئەوتۆی لەسەر هەڵمژینی نییە. • تایبەتمەندییەکانی گرنگ: - خاڵە کلینیکییە تایبەتەکان: پێویستە پاکلیتاکسێل لەژێر چاودێری پزیشکی پسپۆڕ بەکاربهێنرێت. پێش وەرگرتنی پاکلیتاکسێل، پێویستە نەخۆش دژە هەستیاری (antihistamines) و کۆرتیکۆستیرۆید (corticosteroids) وەربگرێت بۆ کەمکردنەوەی مەترسی کاردانەوەی هەستیاری. - جیاوازی لە دەرمانە هاوشێوەکان: پاکلیتاکسێل لەگەڵ دەرمانەکانی تری تاکسانەکاندا (وەک دۆسێتاکسێل) لە هەندێک تایبەتمەندی فارماکۆکینێتیکی و کاریگەرییە لاوەکییەکاندا جیاوازی هەیە. - پرۆفایلی سەلامەتی و گرنگی چارەسەری: پاکلیتاکسێل دەرمانێکی کاریگەرە بۆ چارەسەری شێرپەنجە، بەڵام دەتوانێت کاریگەری لاوەکی گرنگی هەبێت. پێویستە سوود و زیانەکانی چارەسەرەکە بە ووردی هەڵسەنگێندرێت.

جۆری دەرمان

نیشانەکان

• چارەسەری شێرپەنجەی هێلکەدان کە لە دوای چارەسەری سەرەتایی نەخۆشییەکە گەڕاوەتەوە.
• چارەسەری شێرپەنجەی مەمک کە بڵاوبووەتەوە بۆ بەشەکانی تری جەستە (مێتاستاسیس).
• چارەسەری شێرپەنجەی سییەکان کە جۆری خانە بچووک نییە (NSCLC) لەگەڵ دەرمانەکانی تردا.
• چارەسەری سارکۆمای کاپۆسی پەیوەست بە نەخۆشی ئایدز.
• چارەسەری شێرپەنجەی گەدە کە پێشکەوتووە یان بڵاوبووەتەوە.
• چارەسەری شێرپەنجەی ملی منداڵدان کە گەڕاوەتەوە یان بڵاوبووەتەوە.

کارەساتەکان

• کاریگەرییە باوەکان (Common):
• هەڵوەرینی قژ.
• دڵتێکەڵهاتن و ڕشانەوە.
• کەمبوونەوەی ژمارەی خانەکانی خوێن (نیوترۆپینیا، ئەنیمیا، ثرۆمبۆسایتۆپینیا).
• هەستکردن بە سڕبوون یان گزگز لە دەست و قاچەکاندا (نیرۆپاتی).
• ئازاری ماسولکە و جومگەکان.
• need immediate medical attention):
• کاردانەوەی هەستیاری توند (ئەنەفلاکسی).
• دابەزینی پەستانی خوێن.
• تێکچوونی لێدانی دڵ.
• هەوکردنی سییەکان (نیومۆنایتس).
• کاریگەرییە سەختەکان (Serious

ئاگادارییەکان

• • ئاگاداری بۆ دووگیانی و شیردان: پاکلیتاکسێل نابێت لە کاتی دووگیانیدا بەکاربهێنرێت، چونکە زیانی بۆ کۆرپەلە هەیە. هەروەها نابێت لە کاتی شیرداندا بەکاربهێنرێت. • ئاگاداری بۆ لێخوڕین لەسەر ئۆتۆمبێل/ئامێرەکان: پاکلیتاکسێل دەتوانێت کاریگەری لەسەر توانای لێخوڕین و بەکارهێنانی ئامێرەکان هەبێت. نەخۆش دەبێت خۆی بپارێزێت لە لێخوڕین و بەکارهێنانی ئامێرەکان ئەگەر هەست بە سەرگێژخواردن یان ماندووبوون بکات. • کارلێکی دەرمانی گرنگەکان: پاکلیتاکسێل دەتوانێت کارلێکی هەبێت لەگەڵ چەندین دەرمانی تر. پێویستە پزیشک ئاگادار بکرێتەوە لە هەموو ئەو دەرمانانەی کە نەخۆش بەکاریان دەهێنێت. • خاڵەکانی تری گرنگ: پێویستە نەخۆش بەردەوام لەژێر چاودێری پزیشکدا بێت و پشکنینی خوێن بە شێوەیەکی ڕێک ئەنجام بدات بۆ دڵنیابوون لە سەلامەتی چارەسەرەکە.

دۆز و بەکارهێنان

• پێگەیشتووان (Adults): • دۆزی ئاسایی: دۆزەکە بەپێی جۆری شێرپەنجە و باری تەندروستی نەخۆش دەگۆڕێت. بە شێوەیەکی گشتی ١٣٥ بۆ ١٧٥ میلیگرام لە مەتر چوارگۆشەی ڕووبەری جەستە (mg/m²) لە ماوەی ٣ کاتژمێردا دەدرێت. • دۆزی زۆرترین لە ڕۆژێکدا: بەپێی ڕێنمایی پزیشک دیاری دەکرێت و نابێت لە دۆزی دیاریکراو زیاتر بێت. • ماوەی نێوان دۆزەکان: بە شێوەیەکی گشتی ٣ هەفتە جارێک دەدرێت، بەڵام دەتوانێت بەپێی بەرنامەی چارەسەرەکە بگۆڕێت. • ماوەی چارەسەر: ماوەی چارەسەر بەپێی جۆری شێرپەنجە و وەڵامی نەخۆش دەگۆڕێت. منداڵان (Pediatric): • دۆز بەپێی تەمەن یان کێش: بەکارهێنانی پاکلیتاکسێل لە منداڵاندا بە شێوەیەکی گشتی ڕێگەپێدراو نییە و پێویستی بە ڕاوێژی پسپۆڕی هەیە. • سنووری تەمەن: بە شێوەیەکی گشتی بۆ منداڵان بەکارنایەت. • ئاگادارییەکانی تایبەت: ئەگەر بەکاربهێنرێت، پێویستە بە ووریاییەکی زۆرەوە بەکاربهێنرێت و چاودێری وردی نەخۆش بکرێت. تێبینییەکان: • ڕێنماییەکانی بەکارهێنان: پاکلیتاکسێل دەبێت لەلایەن پزیشکی پسپۆڕەوە بەکاربهێنرێت و لە نەخۆشخانە یان سەنتەری چارەسەری شێرپەنجە بدرێت. • گۆڕانکاری بۆ کێشەی گورچیلە یان جگەر ئەگەر پێویست بێت: پێویستە دۆزی دەرمانەکە بۆ ئەو کەسانەی کێشەی گورچیلە یان جگەریان هەیە ڕێکبخرێت.