methotrexate

وەسف

• زانیارییە سەرەتاییەکان: - پۆلێنکردنی دەرمان: دەرمانی دژە میتابۆلیت (Antimetabolite)، دژە شێرپەنجە (Antineoplastic agent)، سەرکوتکەری سیستەمی بەرگری (Immunosuppressant). - گروپی کیمیایی/چارەسەری: ئەنالۆگی ترشە فۆلیک (Folic acid analog). - میکانیزمی کردار: میتۆترێکسەیت کاردەکات بە وەستاندنی ئەنزیمی دیهیدرۆفۆلەیت ڕیدەکتیز (dihydrofolate reductase)، کە پێویستە بۆ دروستکردنی DNA و RNA. ئەمە دەبێتە هۆی وەستانی گەشەی خانەکان، بە تایبەتی خانەکانی شێرپەنجە و خانەکانی سیستەمی بەرگری. • تایبەتمەندییە دەرمانناسییەکان: - ڕێژەی مژینی: بە شێوەیەکی ناتەواو لە ڕێگەی دەمەوە دەمژرێت، و ڕێژەکە پەیوەندی هەیە بە دۆزەکە. دۆزی زۆرتر، مژینی کەمتر. - بەردەستبوونی زیندەیی: دەگۆڕێت بەپێی دۆز و شێوازی بەکارهێنان. - نیوە تەمەن: نزیکەی ٨-١٠ کاتژمێرە، بەڵام دەتوانێت زیاتر بێت لە دۆخی تێکچوونی گورچیلەکان. - لوتکەی چڕیی پلازما: لە نێوان ٣٠ خولەک بۆ ٢ کاتژمێر دوای وەرگرتنی دەرمانەکە دەگاتە لوتکە. • بەکارهێنانی پزیشکی: - بەکارهێنانی سەرەکی: چارەسەری شێرپەنجە (وەک leukemia, lymphoma, breast cancer)، rheumatoid arthritis، psoriasis. - بەکارهێنانی لاوەکی: چارەسەری نەخۆشییەکانی تری وەک Crohn's disease و multiple sclerosis. - مەرجەکانی ئامانج: شێرپەنجە، نەخۆشییە خۆکاربەرگرییەکان (autoimmune diseases). - سودەکانی چارەسەرکردن: کۆنترۆڵکردنی گەشەی شێرپەنجە، کەمکردنەوەی ئازار و هەوکردن لە نەخۆشییەکانی ڕۆماتیزم، کەمکردنەوەی نیشانەکانی psoriasis. • کاریگەرییەکانی دەرمان: - کات بۆ کاریگەری: دەگۆڕێت بەپێی نەخۆشییەکە و وەڵامی نەخۆشەکە. بۆ شێرپەنجە، کاریگەرییەکان ڕەنگە لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا دەربکەون. بۆ ڕۆماتیزم، ڕەنگە چەند مانگێکی پێویست بێت. - ماوەی کارکردن: دەگۆڕێت بەپێی دۆز و چەندین فاکتەری تر. - کارلێکەکانی دەرمان: کارلێک دەکات لەگەڵ چەندین دەرمانی تر، لەوانە NSAIDs، هەندێک ئەنتیبایۆتیک، و پرۆتۆن پەمپ ئیهینبیتەرز (proton pump inhibitors). - مەودای چارەسەری: مەودایەکی تەسکە، واتە پێویستە بە وریاییەوە چاودێری بکرێت بۆ دۆز و کاریگەرییە لاوەکییەکان. • تایبەتمەندییە سەرەکییەکان: - تایبەتمەندی تایبەت: دەبێتە هۆی سەرکوتکردنی سیستەمی بەرگری. - سوودەکانی: دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییە ترسناکەکان و باشترکردنی کوالێتی ژیان. - گرنگی کلینیکی: دەرمانێکی گرنگە بۆ چارەسەری چەندین نەخۆشی، بەڵام پێویستە بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت بەهۆی مەترسییەکانی. - پرۆفایلی سەلامەتی: دەتوانێت کاریگەری لاوەکی زۆر دروست بکات، بۆیە پێویستە بە ڕێنمایی پزیشک بەکاربهێنرێت.

نیشانەکان

• * Rheumatoid arthritis: بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەوکردن و ڕێگرتن لە تێکچوونی جومگەکان.
• * Psoriasis: بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکانی پێست وەک سووربوونەوە و خوران و قلیش.
• * Cancer: بۆ چارەسەری چەندین جۆری شێرپەنجە وەک leukemia و lymphoma.
• * Crohn's disease: بۆ کۆنترۆڵکردنی هەوکردنی ڕیخۆڵە و کەمکردنەوەی نیشانەکانی.

کارەساتەکان

• * Nausea and vomiting: دڵتێکەڵهاتن و ڕشانەوە.
• * Fatigue: هیلاکی و ماندووبوون.
• * Hair loss: وەرینی قژ.
• * Mouth sores: برینی دەم.

ئاگادارییەکان

• Methotrexate دەرمانێکی بەهێزە و دەبێت بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت. پێش دەستپێکردنی چارەسەر
• پێویستە پشکنینی خوێن و پشکنینی گورچیلە و جگەر ئەنجام بدرێت. دەبێت بەردەوام چاودێری بکرێت بۆ کاریگەرییە لاوەکییەکان. نابێت لەگەڵ ئەلکهول بەکاربهێنرێت. گرنگە نەخۆش بە ڕێکوپێکی سەردانی پزیشک بکات بۆ ئەوەی چاودێری تەندروستی خۆی بکات و دڵنیا بێت لە سەلامەتی دەرمانەکە.

دۆز و بەکارهێنان

• پێگەیشتوو:
• * Rheumatoid arthritis: 7.5
• 25mg هەفتانە، بە یەک جار یان دابەشکردنی دۆزەکە بۆ ٣ جار لە ماوەی ١٢ کاتژمێردا.
• * Psoriasis: 10
• 25mg هەفتانە، بە یەک جار.
• * Cancer: دۆزەکە دەگۆڕێت بەپێی جۆری شێرپەنجەکە و شێوازی چارەسەرکردن.
• منداڵان:
• * دۆزەکە دیاری دەکرێت بەپێی کێش و باری تەندروستی منداڵەکە. پێویستە بە وریاییەوە لەلایەن پزیشکی پسپۆڕەوە دیاری بکرێت.

دووگیانی یان شیردەر

• Methotrexate دەرمانێکی بەهێزە و دەبێت بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت. پێش دەستپێکردنی چارەسەر، پێویستە پشکنینی خوێن و پشکنینی گورچیلە و جگەر ئەنجام بدرێت. دەبێت بەردەوام چاودێری بکرێت بۆ کاریگەرییە لاوەکییەکان. نابێت لەگەڵ ئەلکهول بەکاربهێنرێت. گرنگە نەخۆش بە ڕێکوپێکی سەردانی پزیشک بکات بۆ ئەوەی چاودێری تەندروستی خۆی بکات و دڵنیا بێت لە سەلامەتی دەرمانەکە.

تاگ