hydrocortisone

وەسف

هایدرۆکۆرتیزۆن دەرمانێکی کۆرتیزۆلە کە کاریگەرییەکانی کۆرتیزۆڵ وەرئەگرێت کە هۆرمۆنێکە بە شێوەیەکی سروشتی لەلایەن ڕژێنەکانی ئەدرنالەوە بەرهەم دێت. دژە هەوکردنی هەیە و هایدرۆکۆرتیزۆن بە شێوەیەکی باو بەکاردێت بۆ کەمکردنەوەی هەوکردن و خوران و سووربوونەوەی پەیوەست بە حاڵەتەکانی پێست وەک ئەکزیما و هەوکردنی پێست و کاردانەوەی هەستیاری. لە هەندێک حاڵەتدا بۆ هەندێک حاڵەتی پزیشکی بەکاردەهێنرێت کە کاریگەری دژە هەوکردن سوودبەخشە.

جۆری دەرمان

نیشانەکان

• هایدرۆکۆرتیزۆن بۆ حاڵەتە پزیشکییە جیاوازەکان ئاماژەی پێدەکرێت، بە پلەی یەکەم بەهۆی تایبەتمەندی دژە هەوکردن و سەرکوتکەری بەرگرییەوە. ئاماژە باوەکان بریتین لە:
• 1. **بارودۆخی پێست:** بە شێوەی سەری (کرێم، مەڵهەم) بەکاردێت بۆ حاڵەتەکانی وەک ئەکزیما، هەوکردنی پێست، و پێوەدانی مێروو بۆ کەمکردنەوەی هەوکردن و خوران.
• 2. **کاردانەوەی حەساسیەت:** یارمەتی نەهێشتنی خوران و هەوکردن دەدات کە بەهۆی کاردانەوەی هەستیارییەوە دروست دەبێت.
• 3. **دۆخی هەوکردنی جومگەکان:** ڕەنگە شێوەی دەرزی یان زارەکی بۆ حاڵەتەکانی وەک هەوکردنی جومگەکانی ڕۆماتیزم بەکاربهێنرێت بۆ بەڕێوەبردنی هەوکردن.
• 4. **کەمی ئەدرنال:** لە هەندێک حاڵەتدا هایدرۆکۆرتیزۆن بەکاردێت بۆ جێگرەوە یان تەواوکەری بەرهەمهێنانی کۆرتیزۆڵی سروشتی لەو کەسانەی کە کەمی ئەدرنالیان هەیە.

دژە نیشانەکان

• هایدرۆکۆرتیزۆن دژە نیشانەکانی هەیە و پێویستە بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت یان لە هەندێک بارودۆخدا دوور بکەویتەوە. هەندێک لە دژە نیشانەکان بریتین لە:
• 1. **زۆر هەستیاری:** ئەو کەسانەی حەساسیەتیان هەیە یان زۆر هەستیارن بە هایدرۆکۆرتیزۆن یان هەریەکێک لە پێکهاتەکانی پێویستە خۆیان بەدوور بگرن لە بەکارهێنانی.
• 2. ** هەوکردنی قارچکی سیستەمی:** هایدرۆکۆرتیزۆن دەتوانێت سیستەمی بەرگری لەش سەرکوت بکات، بۆیە پێویستە لە بوونی هەوکردنی قارچکی سیستماتیکی دووربکەونەوە.
• 3. **ڤاکسینی زیندوو:** وریایی بەکاربهێنە کاتێک بیر لە هایدرۆکۆرتیزۆن دەکەیتەوە لەو کەسانەی کە ڤاکسینی زیندوو وەردەگرن، چونکە لەوانەیە کاریگەری هەبێت لەسەر کاریگەری ڤاکسینەکە.
• 4. **هەندێک هەوکردن:** پێویستە بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت لەکاتی بوونی هەوکردنی بەکتریا، ڤایرۆسی، یان مشەخۆردا، چونکە دەتوانێت نیشانەکانی داپۆشێت و ئەگەری هەیە هەوکردنەکە توندتر بکات.
• 5. **نەخۆشی برینی گەدە:** کۆرتیزۆلی سیستەمی وەک هایدرۆکۆرتیزۆن لەوانەیە مەترسی کونبوونی گەدە و ڕیخۆڵە زیاد بکات لەو کەسانەی کە بەم دواییە نەشتەرگەری گەدە و ڕیخۆڵەیان بۆ کراوە یان نەخۆشی برینی گەدە چالاکە.

کارەساتەکان

• هایدرۆکۆرتیزۆن وەک هەر دەرمانێک دەتوانێت کاریگەری لاوەکی هەبێت. کاریگەرییە لاوەکییە باوەکان کاتێک بە شێوەیەکی سەرەکی (لە سەر پێست) بەکاردەهێنرێن لەوانەیە بریتی بن لە:
• 1. **کاردانەوەکانی پێست:** خوران، سووتانەوە، سووربوونەوە، یان خوران لە شوێنی بەکارهێنان.
• 2. **تەنکبوونەوەی پێست:** بەکارهێنانی بۆ ماوەیەکی زۆر لەوانەیە ببێتە هۆی تەنکبوونەوەی پێست بەتایبەت لە شوێنە هەستیارەکاندا.
• 3. **چاکبوونەوەی درێژخایەن:** دواکەوتنی چاکبوونەوەی برین دەتوانێت ڕووبدات.
• 4. **هەوکردنی پێستی بەرکەوتن:** ڕەنگە هەندێک کەس تووشی کاردانەوەی حەساسیەت بن.
• بەکارهێنانی سیستماتیکی (تەواوی جەستە)، وەکو فۆڕمی زارەکی یان دەرزی، لەوانەیە ببێتە هۆی کاریگەری لاوەکی زیادە:
• 1. **سەرکوتکردنی ئەدرنال:** بەکارهێنانی درێژخایەن دەتوانێت بەرهەمهێنانی سروشتی کۆرتیزۆڵ لەلایەن ڕژێنەکانی ئەدرنالەوە سەرکوت بکات.
• 2. **سەرکوتکردنی بەرگری:** زیادبوونی ئامادەیی بۆ تووشبوون بە هەوکردن.
• 3. **پووکانەوەی ئێسک:** بەکارهێنانی بۆ ماوەیەکی درێژ لەوانەیە بەشداربێت لە لەدەستدانی چڕی ئێسک.
• 4. **ڕاگرتنی شلە:** ئاوسانی بەهۆی ڕاگرتنی شلە ئەگەری هەیە

دۆز و بەکارهێنان

• ژەمە دەرمان و بەڕێوەبردنی هایدرۆکۆرتیزۆن دەتوانێت جیاواز بێت بەپێی فۆرمولاسیۆنی تایبەت (کرێم، مەڵهەم، حەبی زارەکی، دەرزی) و ئەو حاڵەتە پزیشکییەی کە چارەسەر دەکرێت. زۆر گرنگە کە ڕێنماییەکانی دابینکەری چاوەدێری تەندروستی و ژەمە دەرمانی دیاریکراو جێبەجێ بکەیت. لێرەدا ڕێنمایی گشتی بۆ فۆڕمە جیاوازەکان دەخەینەڕوو:
• 1. **بابەتی (کرێم/مەڵهەم):**
• - چینێکی تەنک بدە لە شوێنی تووشبوو.
• - ڕەنگە فرێکانسی جیاواز بێت، بەڵام بە شێوەیەکی ئاسایی ڕۆژانە ٢ بۆ ٤ جار بەکاردەهێنرێت.
• 2. **زارەکی (تابلێت):**
• - ژەمە دەرمانەکە بەپێی بارودۆخ و وەڵامی تاکەکەسی دەگۆڕێت.
• - بە شێوەیەکی ئاسایی، ژەمی سەرەتایی بۆ گەورەکان لەوانەیە لە نێوان ٢٠ بۆ ٢٤٠ میلیگرام لە ڕۆژێکدا بێت، کە دابەش دەکرێت بەسەر چەندین ژەمدا.
• 3. **دەرزی لێدان (لە ڕێگەی خوێنبەرەوە یان لە ڕێگەی ماسولکەوە):**
• - لەلایەن کەسێکی پسپۆڕی چاودێری تەندروستیەوە بەڕێوەدەبرێت.
• - ژەمە دەرمانەکە بەندە بە بارودۆخی پزیشکی و وەڵامدانەوەی نەخۆشەکە.
• ڕەنگە ژەمە دەرمانەکان بۆ منداڵان و حاڵەتە پزیشکییە تایبەتەکان جیاواز بن، و ڕەنگە ڕێکخستنەکان پێویست بن بە پشتبەستن بە وەڵامی تاکەکەسەکە بۆ چارەسەرکردن. پابەندبوون بە ژەمە دەرمان و خشتەی دیاریکراو زۆر گرنگە و هەر نیگەرانییەک یان کاریگەرییە لاوەکییەکان پێویستە بەپەلە ڕاپۆرت بکرێت بۆ دابینکەری چاوەدێری تەندروستی.

دووگیانی یان شیردەر

• دووگیانی:**
• - هایدرۆکۆرتیزۆن بەگشتی بە پۆلی C دووگیانی دادەنرێت، ئەمەش ئاماژەیە بۆ مەترسییە ئەگەرییەکان بۆ کۆرپەلە بە پشتبەستن بە توێژینەوەکانی ئاژەڵ.
• - وە پێویستە تەنها لە حاڵەتێکدا بەکاربهێنرێت کە بە ڕوونی پێویست بێت.
• ** شیرپێدانی شیر:**
• - هایدرۆکۆرتیزۆن دەتوانێت بگوازرێتەوە بۆ شیری دایک، بەڵام بەزۆری بڕی کەمترینە کاتێک بە شێوەیەکی سەرەکی بەکاردەهێنرێت.

سەرچاوەکان

• https://en.wikipedia.org/wiki/Hydrocortisone https://www.drugs.com/dosage/hydrocortisone.html