capecitabine

وەسف

• زانیارییە فارماکۆلۆژییەکان: - پۆلی دەرمان و میکانیزمی کارکردنی دەرمان: کاپێسیتابین دەرمانێکی دژە میتابۆلیتە و دەچێتە خانەکانی شێرپەنجەوە و دەگۆڕدرێت بۆ 5-فلۆرۆئوراسیل (5-FU). 5-FU کاردەکاتە سەر DNA و RNA و دەبێتە هۆی وەستانی گەشەی خانە شێرپەنجەییەکان. - گرووپی کیمیایی و تایبەتمەندییەکانی: کاپێسیتابین پرۆدرەگێکی فلۆرۆپیرمیدینە. - چۆنیەتی کاریگەری لەسەر سیستەمی جەستە: کاریگەری لەسەر خانە بە خێرایی گەشەکردووەکان هەیە، بەتایبەتی خانەکانی شێرپەنجە. • فارماکۆکینێتیکس: - هەڵمژین و بەردەستبوونی زیندەیی: بەخێرایی لە ڕیخۆڵەکانەوە هەڵدەمژرێت. خواردن دەتوانێت هەڵمژینی کەمێک خاو بکاتەوە، بەڵام کاریگەرییەکی ئەوتۆی لەسەر بەردەستبوونی زیندەیی نییە. - دابەشبوون لە جەستەدا: بەشێوەیەکی فراوان لە جەستەدا دابەش دەبێت. - میتابۆلیزم و دەرچوون: لە جگەردا میتابۆلیزم دەکرێت بۆ 5-FU لە ڕێگەی سێ زنجیرە کارلێکەوە. بە شێوەیەکی سەرەکی لە ڕێگەی میزەوە دەردەچێت. - نیوە تەمەن و کاتی گەیشتن بە لوتکەی بەرزترین چڕی: نیوە تەمەنی کاپێسیتابین نزیکەی 45 خولەکە. کاتی گەیشتن بە لوتکەی بەرزترین چڕی نزیکەی 1.5 کاتژمێرە. • بەکارهێنانەکانی کلینیکی: - بەکارهێنانی سەرەکی و پەسەندکراو: شێرپەنجەی کۆڵۆن و ڕێکە، شێرپەنجەی مەمک. - بەکارهێنانی لاوەکی: شێرپەنجەی گەدە. - نەخۆشییە ئامانجەکان: خانەکانی شێرپەنجە کە بە خێرایی گەشە دەکەن. - سوودەکانی چارەسەرکردن و ئەنجامەکان: یارمەتیدەرە بۆ بچووککردنەوەی قەبارەی شێرپەنجە و درێژکردنەوەی تەمەنی نەخۆش. • کاریگەری و کات بۆ دەرکەوتنی سوود: - کاتی دەستپێکردنی کاریگەری: لەوانەیە چەند هەفتەیەکی پێبچێت تا کاریگەرییە تەواوەکانی دەربکەون. - ماوەی کارکردنی دەرمان: ماوەی کارکردنی دەرمانەکە پەیوەستە بە دۆخی نەخۆشەکە و وەڵامدانەوەی بۆ دەرمانەکە. - کارلێکەکانی دەرمانی: دەرمانەکانی دژە ترشەڵۆک (Antacids) کە ئەلەمنیۆم و مەگنیسیۆمیان تێدایە، دەتوانن هەڵمژینی کاپێسیتابین کەم بکەنەوە. دەرمانەکانی دژە کۆئاگولانت (Anticoagulants) وەک وارفارین (Warfarin) لەگەڵ کاپێسیتابین دەتوانن مەترسی خوێنبەربوون زیاد بکەن. - کاریگەری خۆراک لەسەر هەڵمژین: خواردن دەتوانێت هەڵمژینی کەمێک خاو بکاتەوە، بەڵام کاریگەرییەکی ئەوتۆی لەسەر بەردەستبوونی زیندەیی نییە. • تایبەتمەندییەکانی گرنگ: - خاڵە کلینیکییە تایبەتەکان: پێویستە بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت لەو کەسانەی کە کێشەی گورچیلە یان جگەریان هەیە. - جیاوازی لە دەرمانە هاوشێوەکان: کاپێسیتابین پرۆدرەگێکی 5-FU یە و بە شێوەیەکی زارەکی بەکاردێت. - پرۆفایلی سەلامەتی و گرنگی چارەسەری: دەرمانێکی کاریگەرە بۆ چارەسەری هەندێک جۆری شێرپەنجە، بەڵام دەبێت بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت بەهۆی کاریگەرییە لاوەکییەکانی.

جۆری دەرمان

نیشانەکان

• چارەسەری شێرپەنجەی کۆڵۆن و ڕێکە کە بڵاوبووەتەوە بۆ بەشەکانی تری جەستە.
• چارەسەری شێرپەنجەی مەمک کە بەرگری هەیە بۆ چارەسەری کیمیاییەکانی تر.
• چارەسەری هاوبەش لەگەڵ دەرمانەکانی تر بۆ شێرپەنجەی گەدە.
• چارەسەری شێرپەنجەی مەمک لە قۆناغی سەرەتاییدا دوای نەشتەرگەری.
• چارەسەری شێرپەنجەی کۆڵۆن دوای نەشتەرگەری بۆ ڕێگریکردن لە گەڕانەوەی نەخۆشییەکە.
• چارەسەری شێرپەنجەی پانکریاس (پەنکریاس).

دژە نیشانەکان

• هەستیاریی زۆر بەرامبەر بە کاپێسیتابین یان هەر پێکهاتەیەکی تری دەرمانەکە.
• بوونی کێشەی زۆر لە گورچیلەکاندا (وەک تێکچوونی گورچیلە).
• بوونی کێشەی زۆر لە جگەردا.
• سکپڕی یان شیردان.
• کەمی ئەنزیمی دی هیدرۆپیرمیدین دی هیدرۆجینیز (DPD).
• بەکارهێنانی هاوکات لەگەڵ سۆرایڤودین (Sorivudine) یان هاوشێوەکانی.
• کاریگەرییە باوەکان:
• دڵتێکەڵهاتن و ڕشانەوە
• هەوکردنی دەم (Stomatitis)
• دەست و پێ سیندڕۆم (Hand
• foot syndrome) کە دەبێتە هۆی سووربوونەوە و ئازار و هەڵوەرینی پێست لە دەست و پێدا
• کەمبوونەوەی ئارەزووی خواردن
• کاریگەرییە سەختەکان:
• کەمبوونەوەی ژمارەی خڕۆکە سپییەکانی خوێن (Neutropenia) کە مەترسی تووشبوون بە هەوکردن زیاد دەکات.
• کەمبوونەوەی ژمارەی خڕۆکە سوورەکانی خوێن (Anemia) کە دەبێتە هۆی ماندوێتی و هەناسەتەنگی.
• کەمبوونەوەی ژمارەی پلاکتەکانی خوێن (Thrombocytopenia) کە مەترسی خوێنبەربوون زیاد دەکات.
• کاریگەری لەسەر دڵ (Cardiotoxicity) وەک ئازاری سنگ و تێکچوونی لێدانی دڵ.

کارەساتەکان

• کاریگەرییە باوەکان:
• سکچوون
• دڵتێکەڵهاتن و ڕشانەوە
• هەوکردنی دەم (Stomatitis)
• دەست و پێ سیندڕۆم (Hand
• foot syndrome) کە دەبێتە هۆی سووربوونەوە و ئازار و هەڵوەرینی پێست لە دەست و پێدا
• ماندوێتی
• کەمبوونەوەی ئارەزووی خواردن
• کاریگەرییە سەختەکان:
• کەمبوونەوەی ژمارەی خڕۆکە سپییەکانی خوێن (Neutropenia) کە مەترسی تووشبوون بە هەوکردن زیاد دەکات.
• کەمبوونەوەی ژمارەی خڕۆکە سوورەکانی خوێن (Anemia) کە دەبێتە هۆی ماندوێتی و هەناسەتەنگی.
• کەمبوونەوەی ژمارەی پلاکتەکانی خوێن (Thrombocytopenia) کە مەترسی خوێنبەربوون زیاد دەکات.
• کاریگەری لەسەر دڵ (Cardiotoxicity) وەک ئازاری سنگ و تێکچوونی لێدانی دڵ.

ئاگادارییەکان

• • ئاگاداری بۆ دووگیانی و شیردان: نابێت لە کاتی دووگیانی و شیرداندا بەکاربهێنرێت، چونکە زیانی بۆ کۆرپەلە و منداڵەکە هەیە. • ئاگاداری بۆ لێخوڕین لەسەر ئۆتۆمۆبێل/ئامێرەکان: لەوانەیە ببێتە هۆی ماندوێتی و سەرگێژخواردن، بۆیە پێویستە خۆ بپارێزیت لە لێخوڕین و بەکارهێنانی ئامێرەکان. • کارلێکی دەرمانی گرنگەکان: دەرمانەکانی دژە ترشەڵۆک (Antacids) و دژە کۆئاگولانت (Anticoagulants) لەگەڵ کاپێسیتابین دەتوانن کارلێک بکەن. • پێویستە پشکنینی خوێن بە شێوەیەکی بەردەوام بکرێت بۆ چاودێریکردنی کاریگەرییە لاوەکییەکان. • دەبێت بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت لەو کەسانەی کە کێشەی دڵیان هەیە. • ئەگەر نیشانەکانی دەست و پێ سیندڕۆم (Hand-foot syndrome) دەرکەوتن، دەبێت ڕاستەوخۆ ئاگاداری پزیشک بکرێت. • پێویستە نەخۆش ئاگادار بکرێت دەربارەی کاریگەرییە لاوەکییەکان و چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵیان.

دۆز و بەکارهێنان

• پێگەیشتووان: • دۆزی ئاسایی: دۆزەکە بەپێی ڕووبەری جەستە (Body Surface Area - BSA) دیاری دەکرێت و بە شێوەیەکی گشتی 1250 mg/m² دوو جار لە ڕۆژێکدا بۆ ماوەی 14 ڕۆژ، پاشان 7 ڕۆژ پشوو. • دۆزی زۆرترین لە ڕۆژێکدا: پشت دەبەستێت بە ڕووبەری جەستە و ڕێنمایی پزیشک. • ماوەی نێوان دۆزەکان: 12 کاتژمێر. • ماوەی چارەسەر: بەردەوام دەبێت تا ئەو کاتەی نەخۆشییەکە کۆنتڕۆڵ دەکرێت یان کاریگەرییە لاوەکییەکان زۆر دەبن. منداڵان: • بەکارهێنانی کاپێسیتابین لە منداڵاندا بە شێوەیەکی گشتی ڕاسپێندراو نییە، مەگەر لە ژێر چاودێری پزیشکی پسپۆڕی شێرپەنجەدا بێت. • دۆز بەپێی تەمەن یان کێش: دۆزەکە دەبێت لەلایەن پزیشکەوە دیاری بکرێت. • سنووری تەمەن: بە شێوەیەکی گشتی بۆ منداڵان ڕاسپێندراو نییە. • ئاگادارییەکانی تایبەت: پێویستە بە وریاییەوە بەکاربهێنرێت و چاودێری وردی کاریگەرییە لاوەکییەکان بکرێت. تێبینییەکان: • ڕێنماییەکانی بەکارهێنان: دەبێت دەرمانەکە لەگەڵ خواردندا بخورێت. • گۆڕانکاری بۆ کێشەی گورچیلە یان جگەر ئەگەر پێویست بێت: پێویستە دۆزەکە کەم بکرێتەوە ئەگەر نەخۆشەکە کێشەی گورچیلە یان جگەری هەبێت.

سەرچاوەکان

• Xeloda (capecitabine) Tablets, for Oral Use. Full Prescribing Information — U.S. Food and Drug Administration — 2023
• Xeloda EPAR - Product Information — European Medicines Agency — 2022
• Capecitabine versus 5-fluorouracil as adjuvant therapy for stage III colon cancer (X-ACT): an updated individual patient data meta-analysis — The Lancet Oncology — 2012
• Capecitabine in combination with oxaliplatin (XELOX) versus modified fluorouracil, leucovorin, and oxaliplatin (mFOLFOX6) as adjuvant therapy for stage III colon cancer: a preplanned pooled analysis of individual patient data from the XELOXA and AVANT trials — Annals of Oncology — 2015
• European Pharmacopoeia 11th Edition — European Pharmacopoeia — 2022
• Capecitabine for the treatment of advanced breast cancer — Cancer — 2001
• Xeloda (Capecitabine) Label — DailyMed — 2017