گورگەی چەندگرێی ژەهراوی (Toxic Multinodular Goiter)
وەسف
گورگەی چەندگرێی ژەهراوی (Toxic Multinodular Goiter) نەخۆشییەکی تایبەتی غەدەدەری تیرۆیدە کە لەو کاتەدا ڕوودەدات کە چەندین گرێ لە غەدەدەری تیرۆیددا دروست دەبن و بەشێوەیەکی سەربەخۆ هۆرمۆنی تیرۆید بەرھەم دەھێنن. ئەم نەخۆشییە بە شێوەیەکی گشتی لە کەسانی پێگەیشتوودا دەبینرێت، بە تایبەتی لەو کەسانەی کە پێشتر نەخۆشی گورگەی سادەیان ھەبووە. گورگەی چەندگرێی ژەهراوی دەبێتە ھۆی زیادبوونی ئاستی هۆرمۆنی تیرۆید لە خوێندا، کە ئەمەش دەبێتە ھۆی نیشانەکانی هایپەرتیرۆیدیزم (زیادبوونی کارکردنی تیرۆید). ئەم نەخۆشییە بە شێوەیەکی خاو خاو پەرەدەسێنێت و زۆرجار لە کەسانی تەمەن گەورەدا دەبینرێت. لە کاتی پەرەسەندنی نەخۆشییەکەدا، گرێکان دەتوانن گەورەتر ببن و فشاریان لەسەر دەوروبەری غەدەدەری تیرۆید دابنێن، کە ئەمەش دەبێتە ھۆی نیشانەکانی وەک قورسایی ھەناسە و قەدەغەی خواردنەوە. گورگەی چەندگرێی ژەهراوی نەخۆشییەکی گرنگە چونکە ئەگەر چارەسەری نەکرێت، دەتوانێت ببێتە ھۆی ئاڵۆزییەکانی وەک نەخۆشییەکانی دڵ و ئێسک.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • خێراکردنی دڵ (تاکیکاردیا)
- • لەرزین و دەرمانەوەی زۆر
- • کێش لێدان بەبێ ھۆکار
- • نیگەرانی و بێخەویی
- • گەرمی نائاسایی
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • گەورەبوونی غەدەدەری تیرۆید (گورگە)
- • قورسایی ھەناسە
- • قەدەغەی خواردنەوە
- • لاوازبوونی ماسولکەکان
- • گۆڕانکاری لە پێست و قژ
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • کەمبوونی یۆد لە خۆراک: کەمبوونی یۆد دەبێتە ھۆی گەورەبوونی غەدەدەری تیرۆید و دروستبوونی گرێ.
- • جینەتی: ھەندێک کەس بەھۆی جینەتیەوە زیاتر مەترسییان ھەیە بەم نەخۆشییەوە بگرن.
- • تەمەن: ئەم نەخۆشییە بە شێوەیەکی گشتی لە کەسانی تەمەن گەورەدا دەبینرێت.
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • جەستەی قەڵەو
- • مێژووی خێزانی نەخۆشییەکانی تیرۆید
- • بەکارھێنانی دەرمانەکانی وەک لیتیوم
چارەسەرەکان
- چارەسەری گورگەی چەندگرێی ژەهراوی بریتییە لە چەندین ڕێگە. دەرمانەکانی وەک مێتیمازۆل و پڕۆپیلتیۆراسیل بۆ کەمکردنەوەی بەرھەمھێنانی هۆرمۆنی تیرۆید بەکار دەھێنرێن. لە ھەندێک حاڵەتدا، نەشتەرگەری بۆ لابردنی گرێکان یان بەشێک لە غەدەدەری تیرۆید ئەنجام دەدرێت. ھەروەھا، چارەسەری بە ئایۆدینی ڕادیۆئەکتیڤ بۆ لەناوبردنی خانەکانی تیرۆید بەکار دەھێنرێت. چارەسەری پشتیوانیکەر وەک خۆراکی تەندروست و وەرزشیش پێشنیار دەکرێت.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • خۆراکی پڕ لە یۆد
- • پاراستنی کێشی تەندروست
- • وەرزشی بەردەوام
- • پەرەپێدانی ڕەوشی دەروونی تەندروست
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • چاودێری پزیشکی بەردەوام
- • بەکارھێنانی دەرمانەکانی وەک مێتیمازۆل
- • نەشتەرگەری بۆ لابردنی گرێکان
- • چاودێری ئاستی هۆرمۆنی تیرۆید
دۆزینەوە
بۆ دیاریکردنی گورگەی چەندگرێی ژەهراوی، پزیشکەکان چەندین پشکنین ئەنجام دەدەن. لە پشکنینی کلینیکیدا، پزیشک گورگەی غەدەدەری تیرۆید دەبینێت و نیشانەکانی هایپەرتیرۆیدیزم دەپشکنێت. پشکنینی خوێن بۆ دیاریکردنی ئاستی هۆرمۆنی تیرۆید (TSH, T3, T4) ئەنجام دەدرێت. پشکنینی وێنەیی وەک سۆنۆگرافیی تیرۆید بۆ بینینی گرێکان و قەبارەی غەدەدەری تیرۆید بەکار دەھێنرێت. لە ھەندێک حاڵەتدا، پشکنینی ڕادیۆئایزۆتۆپ بۆ دیاریکردنی چالاکی گرێکان ئەنجام دەدرێت.
بەڕێوەبردن
بۆ بەڕێوەبردنی گورگەی چەندگرێی ژەهراوی لە درێژخایەندا، پەیوەستبوون بە چاودێری پزیشکی بەردەوام گرنگە. چاودێری ئاستی هۆرمۆنی تیرۆید بە شێوەیەکی بەردەوام ئەنجام دەدرێت. خۆراکی پڕ لە یۆد و پاراستنی کێشی تەندروست پێشنیار دەکرێت. وەرزشی بەردەوام و ڕەوشی دەروونی تەندروستیش گرنگە. لە ھەندێک حاڵەتدا، دەرمانەکان بەردەوام بەکار دەھێنرێن بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییەکە.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • کەمبوونی یۆد لە خۆراک
- • جەستەی قەڵەو
- • جگەرەکێشان
- • خواردنەوەی زۆری ئەلکحۆل
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەن
- • جینەتی
- • مێژووی خێزانی نەخۆشییەکانی تیرۆید
- • ڕەگەز
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • خێراکردنی دڵ
- • لەرزین و دەرمانەوەی زۆر
- • نیگەرانی و بێخەویی
- • گەرمی نائاسایی
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • نەخۆشییەکانی دڵ
- • لاوازبوونی ئێسک
- • گەورەبوونی غەدەدەری تیرۆید
- • قورسایی ھەناسە و قەدەغەی خواردنەوە