گرێی خولانجە (Thyroid Nodules)
وەسف
گرێی خولانجە بریتییە لە گەورەبوونی بەشێک یان هەمووی خولانجە کە دەکەوێتە ناوچەی ملەوە. ئەم گرێیانە دەتوانن بچووک بن یان گەورە، و یەک یان چەند گرێیان لە خولانجەدا دەبن. زۆربەی کات گرێی خولانجە بێ نیشانەن و بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ دەدۆزرێنەوە، بەڵام هەندێک جار دەتوانن کاریگەری لەسەر کارکردنی خولانجە هەبێت. گرێی خولانجە زۆر باون، بە تایبەتی لە نێو ژناندا، و ڕێژەی بەرزی لە نێو کەسانی 50 ساڵ و سەرووتر هەیە. زۆربەی گرێیەکان بێ مەترسین، بەڵام نزیکەی 5-10%یان دەتوانن شێرپەنجەی خولانجە بن. گرێی خولانجە گرنگە چونکە دەتوانن کاریگەری لەسەر ئەندامەکانی دیکەی جەستە هەبێت، وەک دڵ و سییەکان، و هەروەها دەتوانن ببێتە هۆی کێشەکانی دەرەوەی خولانجە.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • گەورەبوونی ناوچەی ملەوە
- • هەستکردن بە فشار لە ناوچەی ملەوە
- • قورسایی قورگ
- • هەستکردن بە ئازار لە ناوچەی ملەوە
- • گۆڕانی دەنگ
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • قورسایی هەناسەدان
- • قورسایی قسەکردن
- • گۆڕانی کێش (زیادبوون یان کەمبوون)
- • گۆڕانی لەرزەی دڵ
- • خەمۆکی یان دڵەڕاوکێ
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • کەمبوونی یۆد: کەمبوونی یۆد لە خواردن دەبێتە هۆی گەورەبوونی خولانجە و دروستبوونی گرێ.
- • هەوکردنی خولانجە: هەوکردنی خولانجە (Hashimoto’s thyroiditis) دەتوانێت ببێتە هۆی دروستبوونی گرێ.
- • شێرپەنجەی خولانجە: هەندێک گرێ دەتوانن شێرپەنجەی خولانجە بن.
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • تەمەن: کەسانی 50 ساڵ و سەرووتر زیاتر مەترسییان هەیە.
- • جێندەر: ژنان زیاتر مەترسییان هەیە.
- • مێژووی خێزانی: ئەگەر خێزانەکەت مێژووی گرێی خولانجە هەبێت، مەترسی زیاد دەکات.
چارەسەرەکان
- چارەسەری گرێی خولانجە دەگەڕێتەوە بۆ قەبارە و جۆری گرێ. ئەگەر گرێ بچووک بێت و نیشانە نەبێت، چاودێری ڕۆژانە کافییە. بۆ گرێی گەورەتر، دەرمانەکانی وەک لووتیرۆکسین بەکاردەهێنرێت بۆ کۆنتڕۆڵکردنی ئاستی هۆرمۆنی خولانجە. ئەگەر گرێ گومانلێکراو بێت یان شێرپەنجەی خولانجە هەبێت، نەشتەرگەری (thyroidectomy) دەکرێت. هەروەها، چارەسەری تیشکی (radioactive iodine) بەکاردەهێنرێت بۆ کۆنتڕۆڵکردنی گرێ.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • خواردنی خواردنەکان کە پڕن لە یۆد
- • وەرگرتنی یۆد بە شێوەیەکی ڕێک
- • پەرەپێدانی شێوازی ژیانی تەندروست
- • پەرەپێدانی ڕێکخستنی خواردن
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • چاودێری ڕۆژانە
- • تاقیکردنەوەی خوێن بۆ ئاستی هۆرمۆنی خولانجە
- • سەردانی پزیشک بە شێوەیەکی ڕێک
- • بەکارهێنانی دەرمان بە پێچەوانەی پێویست
دۆزینەوە
بۆ دیاریکردنی گرێی خولانجە، پزیشکەکان چەند پێوەرێک بەکاردەهێنن. یەکەم، پشکنینی کلینیکی دەکرێت بۆ دیاریکردنی گەورەبوونی خولانجە. دووەم، تاقیکردنەوەی خوێن بۆ ئاستی هۆرمۆنی خولانجە (TSH, T3, T4) دەکرێت. سێیەم، وێنەگرتنی سەنەر (ultrasound) بەکاردەهێنرێت بۆ دیاریکردنی شێوە و قەبارەی گرێ. چوارەم، ئەگەر گرێ گومانلێکراو بێت، پزیشکەکان دەتوانن بایۆپسی (FNA) بەکاربهێنن بۆ دیاریکردنی شێرپەنجە.
بەڕێوەبردن
بەڕێوەبردنی گرێی خولانجە پێویستی بە چاودێری درێژخایەن هەیە. پێویستە کەسەکان شێوازی ژیانی تەندروست بەڕێوەبەن، وەک خواردنی خواردنە پڕ لە یۆد و وەرزشکردن. چاودێری ڕۆژانە و سەردانی پزیشک بە شێوەیەکی ڕێک گرنگە. هەروەها، تاقیکردنەوەی خوێن و وێنەگرتنی سەنەر بە شێوەیەکی ڕێک پێویستە بۆ دڵنیابوون لە کارکردنی خولانجە.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • کەمبوونی یۆد لە خواردن
- • جگەرەکێشان
- • خواردنی خواردنەکان کە دەتوانن کاریگەری لەسەر خولانجە هەبێت
- • کەمکردنەوەی کۆڕتیزۆل
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەن
- • جێندەر
- • مێژووی خێزانی
- • ژینگەی خۆی
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • قورسایی هەناسەدان
- • قورسایی قسەکردن
- • ئازاری ملەوە
- • گۆڕانی دەنگ
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • شێرپەنجەی خولانجە
- • کێشەکانی دڵ
- • کێشەکانی سییەکان
- • خەمۆکی