کەمکاریی خولانجەی ژێر هێما (Subclinical Hypothyroidism)
وەسف
کەمکاریی خولانجەی ژێر هێما (Subclinical Hypothyroidism) بریتییە لە حاڵەتێک کە ئاستی هۆرمۆنی TSH لە خوێندا بەرز دەبێتەوە، بەڵام ئاستی هۆرمۆنی T4 و T3 لە سنووری نێرماڵ دایە. ئەم حاڵەتە زۆرجار نیشانەی ڕوون نییە، بەڵام دەکرێت ببێتە هۆی گۆڕانی کارەبای جەستە. ئەم نەخۆشیە لەوانەیە بەهۆی نەکارایی خولانجەی درێژخایەن یان هەوڵی جەستە بۆ ڕێکخستنی کارەباکەی خولانجەوە دروست ببێت. کەمکاریی خولانجەی ژێر هێما لە نێوان ٣-٨٪ی دانیشتوانی گشتی دەبینرێت، بەتایبەتی لە ژنان و کەسانی پێگەیشتوو. گرنگی ئەم حاڵەتە لەوەدایە کە دەکرێت ببێتە هۆی پێشکەوتنی کەمکاریی خولانجەی ڕوون (Overt Hypothyroidism) یان پەیوەندی بە نەخۆشیەکانی دڵ و شەکرەوە هەبێت. بۆیە پشکنینی خوێن بۆ ئەو کەسانەی کە فاکتەری مەترسییان هەیە گرنگە.
نیشانەکان
- **نیشانە سەرەتاییەکان:**
- • ماندوویی و کەمئەنەرجی
- • هەستی ساردی زیاتر لە ئاسایی
- • کێشی زیادبوون بەبێ گۆڕانی خواردن
- • هەوکردنی ماسولکەکان
- • قەڵەوی و تێکچوونی خەو
- **نیشانە پێشکەوتووەکان:**
- • دەرکەوتنی گەرمی لە پێست
- • تێکچوونی بیرکردنەوە و یادەوەری
- • نەخۆشی دڵ (بەتایبەتی بەرزی پەستانی خوێن)
- • نەخۆشی شەکرە
- • کەمبوونەوەی میلەی سێکس
هۆکارەکان
- **هۆکارە سەرەکییەکان:**
- 1. **نەخۆشی خۆبەڕێوەبەری خولانجە (Hashimoto's Thyroiditis):** هەوکردنی خولانجە کە بەهۆی سیستەمی بەرگری خۆیەوە دروست دەبێت.
- 2. **کەمی یۆد:** یۆد پێویستە بۆ بەرهەمهێنانی هۆرمۆنی خولانجە.
- 3. **چارەسەری زیاتری خولانجە:** وەک لابردنی خولانجە یان چارەسەری تیشکی بۆ نەخۆشی گەورەبوونی خولانجە.
- **هۆکارە یارمەتیدەرەکان:**
- • تەمەن (زیاتر لە ٦٠ ساڵ)
- • جێندەر (ژنان زیاتر مەترسیدارن)
- • مێژووی خێزانی کەمکاریی خولانجە
چارەسەرەکان
- چارەسەری کەمکاریی خولانجەی ژێر هێما بە گشتی پێویست نییە، بەڵام لە هەندێک حاڵەتدا دەکرێت دەرمانی Levothyroxine (Synthroid) پێشنیار بکرێت، بەتایبەتی ئەگەر نیشانەکان یان فاکتەری مەترسی هەبێت. چارەسەری پشتیوانەش بریتییە لە خواردنی پڕ یۆد و ڤیتامین D. لە حاڵەتی پێشکەوتوو، چارەسەری نەشتەرگەری یان تیشکی دەکرێت.
پێشگری
- **ڕێگرتنی سەرەتایی:**
- • خواردنی خواردنی پڕ یۆد (وەک خوێی دەریایی و خوێ)
- • پشکنینی خوێنی ڕێژەی TSH بۆ کەسانی مەترسیدار
- • پەرەدان بە ڕێژەی ڤیتامین D
- • وەرزشی بەردەوام
- **ڕێگرتنی لاوەکی:**
- • چاودێری پزیشکی بەردەوام
- • خواردنی سیستەمی تەندروست
- • خۆپاراستن لە هۆکارە مەترسیدارەکان
دۆزینەوە
پشکنینی کەمکاریی خولانجەی ژێر هێما بە پشکنینی خوێن دەکرێت. ئەگەر ئاستی TSH لە خوێندا بەرز بێت (لە نێوان ٤.٥-١٠ mIU/L) و ئاستی T4 و T3 نێرماڵ بێت، نەخۆشی کەمکاریی خولانجەی ژێر هێما دەستنیشان دەکرێت. هەروەها، پزیشک دەتوانێت پشکنینی هۆرمۆنی TPO Antibody بکات بۆ دیاریکردنی نەخۆشی Hashimoto. پشکنینی تیشکی (وەک سۆنار) بۆ خولانجە لە هەندێک حاڵەتدا پێویست دەبێت.
بەڕێوەبردن
بۆ بەڕێوەبردنی درێژخایەنی کەمکاریی خولانجەی ژێر هێما، پێویستە پشکنینی خوێنی بەردەوام بکرێت (هەر ٦-١٢ مانگ جارێک). هەروەها، پەیڕەوی کردنی ڕێژەی تەندروستی خواردن و وەرزشی بەردەوام گرنگە. پزیشک دەتوانێت لەگەڵ نەخۆشدا کار بکات بۆ کۆنتڕۆڵکردنی نیشانەکان و پاراستنی تەندروستی گشتی.
هۆکاری مەترسی
- **فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:**
- • خواردنی کەمی یۆد
- • کەمی ڤیتامین D
- • جگەرەکێشان
- • کەمی ڕێژەی سێلینیۆم
- **فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:**
- • تەمەن (پیربوون)
- • جێندەر (ژنان)
- • مێژووی خێزانی
- • نەخۆشیە خۆبەڕێوەبەرەکان
ئالۆزەکان
- **ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:**
- • ماندوویی و ناتوانی
- • کێشی زیادبوون
- • تێکچوونی خەو
- • نەخۆشی دڵ
- **ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:**
- • پێشکەوتنی بۆ کەمکاریی خولانجەی ڕوون
- • نەخۆشی شەکرە
- • نەخۆشی دڵ و عەرەقەکان
- • کەمی میلەی سێکس