کەمبوونەوەی ئێسک (Osteopenia)
وەسف
کەمبوونەوەی ئێسک یەکێکە لە نەخۆشییەکانی ئێسک کە تێیدا چڕی ئێسک کەم دەبێتەوە، بەڵام هێشتا بە تەواوی ناگاتە ئاستی نەخۆشی ئۆستیۆپۆرۆسیس. ئەم نەخۆشیە بە شێوەیەکی باو لە ناو خەڵکدا دەبینرێت، بە تایبەتی لە ژنان دوای تەمەنی مینۆپۆز. کەمبوونەوەی ئێسک دەبێتە هۆی لاوازی ئێسکەکان و زیادبوونی مەترسی شکانی ئێسک. ئەم نەخۆشیە بە شێوەیەکی خامۆکانە پەرەدەسێنێت و زۆر جار هیچ نیشانەیەکی ڕاستەوخۆ نابێتەوە تا ئەوکاتەی ئێسکەکان دەشکێن. کەمبوونەوەی ئێسک گرنگە چونکە دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی کوالیتی ژیان و زیادبوونی بارودۆخی تەندروستی لە کاتی شکانی ئێسک. هەروەها، ئەم نەخۆشیە دەبێتە هۆی زیادبوونی تێچووی پزیشکی بەهۆی چارەسەر و چاودێری درێژخایەن.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • ئێسکەکان بێهێز دەبن
- • ئازاری کەم لە ئێسکەکاندا
- • کەمبوونەوەی توانای جوڵە
- • زیادبوونی مەترسی شکانی ئێسک
- • کەمبوونەوەی قەد
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • شکانی ئێسک بە بێ هۆکاری ڕوون
- • کەمبوونەوەی چڕی ئێسک
- • ئازاری زۆر لە ئێسکەکاندا
- • قەبارەی ئێسک کەم دەبێتەوە
- • کەمبوونەوەی توانای ڕۆیشتن
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • کەمبوونەوەی هۆرمۆنی ئێسترۆجین دوای مینۆپۆز
- • کەمی ڤیتامین دی و کالسیۆم لە خواردندا
- • نەخۆشییەکانی تایەرۆید کە کاریگەری لەسەر سوڕی کالسیۆم دەبێت
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • مەستکردن
- • جەستەی نەجوڵاو
- • بەکارهێنانی دەرمانەکانی وەک کۆرتیکۆستێرۆیدەکان
چارەسەرەکان
- چارەسەری کەمبوونەوەی ئێسک بریتییە لە چەند ڕێگەیەک کە ئامانجیان زیادکردنی چڕی ئێسک و کەمکردنەوەی مەترسی شکانی ئێسکە. یەکەم هەنگاو بریتییە لە دەرمانەکانی وەک بایسفۆسفۆناتەکان کە ڕێگری لە لاوازبوونی ئێسک دەکەن. هەروەها، دەرمانەکانی وەک کالسیۆم و ڤیتامین دی بە شێوەیەکی بەردەوام دەدرێن. لە هەندێک حاڵەتدا، دەرمانەکانی وەک تێریپاراتاید بەکار دەهێنرێت بۆ زیادکردنی چڕی ئێسک. چالاکی جەستەیی و فیزیۆتراپی یارمەتی زیادکردنی توانای ئێسک دەدەن. لە هەندێک حاڵەتدا، نەشتەرگەری بەکار دەهێنرێت بۆ چارەسەری شکانی ئێسک.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • خواردنی تەواو بە ڤیتامین دی و کالسیۆم
- • چالاکی جەستەیی بەردەوام
- • کەمکردنەوەی مەستکردن
- • چاودێری تەندروستی بەردەوام
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • دەرمانەکانی وەک بایسفۆسفۆناتەکان
- • چاودێری پزیشکی بەردەوام
- • پشکنینی چڕی ئێسک
- • چارەسەری فیزیۆتراپی
دۆزینەوە
بۆ دیاریکردنی کەمبوونەوەی ئێسک، پزیشکەکان چەند هەنگاوێک دەخەنەڕوو. یەکەم هەنگاو بریتییە لە چاودێری کلینیکی کە تێیدا مێژووی نەخۆشی و نیشانەکان دەخەنە ڕوو. دواتر، پشکنینی چڕی ئێسک بە بەکارهێنانی تەکنیکی DXA (Dual-energy X-ray Absorptiometry) ئەنجام دەدرێت کە چڕی ئێسک دەپێوێت. هەروەها، پشکنینی خوێن بۆ دیاریکردنی ئاستی ڤیتامین دی و کالسیۆم ئەنجام دەدرێت. لە هەندێک حاڵەتدا، پشکنینی MRI یان CT Scan بەکار دەهێنرێت بۆ دیاریکردنی چڕی ئێسک بە شێوەیەکی وردتر.
بەڕێوەبردن
بۆ بەڕێوەبردنی درێژخایەنی کەمبوونەوەی ئێسک، چەند ڕێگەیەک دەبێت بەکار بهێنرێت. یەکەم هەنگاو بریتییە لە گۆڕانکاری لە شێوازی ژیان کە تێیدا خواردنی تەواو بە ڤیتامین دی و کالسیۆم و چالاکی جەستەیی بەردەوام دەخەنە ڕوو. دواتر، چاودێری پزیشکی بەردەوام و پشکنینی چڕی ئێسک بە شێوەیەکی بەردەوام ئەنجام دەدرێت. هەروەها، ڕێگری لە مەستکردن و کەمکردنەوەی بارودۆخی دەروونی یارمەتی باشترکردنی کوالیتی ژیان دەدەن.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • خواردنی ناتەواو
- • کەمبوونەوەی چالاکی جەستەیی
- • مەستکردن
- • کەمی ڤیتامین دی
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەنی بەرز
- • ڕەگەزی ژن
- • مێژووی خێزانی نەخۆشی ئێسک
- • نەخۆشییەکانی ئۆتۆئیمیون
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • ئازاری ئێسک
- • کەمبوونەوەی توانای جوڵە
- • زیادبوونی مەترسی شکانی ئێسک
- • کەمبوونەوەی کوالیتی ژیان
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • شکانی ئێسک بە شێوەیەکی بەردەوام
- • کەمبوونەوەی قەد
- • زیادبوونی مەترسی نەخۆشی ئۆستیۆپۆرۆسیس
- • کەمبوونەوەی توانای ڕۆیشتن