کاردیۆمایۆپاتی هایپەرترۆفیک (Hypertrophic Cardiomyopathy)
وەسف
کاردیۆمایۆپاتی هایپەرترۆفیک (Hypertrophic Cardiomyopathy - HCM) نەخۆشییەکی بۆماوەیی دڵە کە تێیدا ماسولکەی دڵ (myocardium) بە شێوەیەکی نائاسایی ئەستوور دەبێت. ئەم ئەستووربوونە زۆربەی کات لە دیواری نێوان ژوورەکانی خوارەوەی دڵ (بطینەکان) ڕوودەدات، کە پێی دەوترێت "septum". ئەم ئەستووربوونە دەبێتە هۆی ڕەقبوونی ماسولکەی دڵ، کە وادەکات پڕبوونەوەی دڵ لە خوێن لە کاتی پشوودا (diastole) قورس بێت. لە هەندێک حاڵەتدا، ئەستووربوونی دیوارەکە دەبێتە هۆی تەسکبوونەوەی ڕێڕەوی دەرچوونی خوێن لە بطینی چەپەوە بۆ ناو خوێنبەری سەرەکی (aorta)، ئەمەش پێی دەوترێت "obstructive HCM". لە حاڵەتەکانی تردا، تەسکبوونەوە ڕوونادات و پێی دەوترێت "non-obstructive HCM". ئەم نەخۆشییە بە شێوەیەکی سەرەکی بەهۆی گۆڕانی بۆماوەیی (mutation) لە یەکێک لەو جینانەدا دروست دەبێت کە بەرپرسن لە دروستکردنی پڕۆتینەکانی ماسولکەی دڵ (sarcomeric proteins). ئەمە باوترین نەخۆشی بۆماوەیی دڵە و مەزەندە دەکرێت لە هەر ٥٠٠ کەسێکدا یەک کەس تووشی ببێت، هەرچەندە زۆرێک لە تووشبووان هیچ نیشانەیەکیان نییە و ئاگاداری نەخۆشییەکەیان نین. گرنگی ئەم نەخۆشییە لەوەدایە کە یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی مردنی لەناکاوی دڵ (sudden cardiac death) لە گەنجان و وەرزشکاراندا. ئەستووربوونی ماسولکەکە دەتوانێت ببێتە هۆی تێکچوونی لێدانی دڵ (arrhythmia)، کە هەندێکیان مەترسیدارن و دەکرێت ببنە هۆی وەستانی دڵ. جگە لە مەترسی مردنی لەناکاو، HCM دەتوانێت ببێتە هۆی کێشەی تەندروستی درێژخایەن. بە تێپەڕبوونی کات، دڵ ناچار دەبێت زیاتر کار بکات بۆ پاڵنانی خوێن، ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی سستبوونی دڵ (heart failure)، کە تێیدا دڵ ناتوانێت بەپێی پێویست خوێن بۆ لەش دابین بکات. هەروەها، نەخۆشییەکە مەترسی تووشبوون بە جەڵتەی مێشک زیاد دەکات، بەتایبەتی ئەگەر کەسەکە تووشی جۆرێکی باوی تێکچوونی لێدانی دڵ ببێت کە پێی دەوترێت "atrial fibrillation". دەستنیشانکردن و بەڕێوەبردنی زووی HCM زۆر گرنگە بۆ کەمکردنەوەی مەترسییەکان و باشترکردنی کوالێتی ژیانی تووشبووان. چارەسەرەکان بریتین لە بەکارهێنانی دەرمان بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکان، دانانی ئامێری ڕێکخستنەوەی لێدانی دڵ (ICD) بۆ ڕێگریکردن لە مردنی لەناکاو، و لە هەندێک حاڵەتی قورسدا، نەشتەرگەری بۆ لابردنی بەشێک لە ماسولکە ئەستووربووەکە. گرنگە کە ئەندامانی خێزانی کەسانی تووشبوو پشکنین ئەنجام بدەن، چونکە ئەوانیش لە مەترسی تووشبووندان.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • هەناسەبڕکێ، بەتایبەتی لە کاتی چالاکی جەستەیی یان ماندووبووندا.
- • ئازاری سنگ (angina)، کە زۆرجار لە کاتی وەرزشکردندا ڕوودەدات.
- • هەستکردن بە لێدانی دڵی خێرا، ناڕێک، یان بەهێز (palpitations).
- • سەرگێژبوون یان هەستکردن بە نزیکبوونەوە لە بوورانەوە، بەتایبەتی دوای وەرزش یان وەستانەوەی لەناکاو.
- • ماندووبوونی نائاسایی و بێهێزی گشتی.
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • بوورانەوە (syncope)، بەتایبەتی لە کاتی چالاکی جەستەییدا یان തൊاش دوای چالاکی.
- • ئاوسانی قاچ، قولەپێ، پێیەکان، یان سک (edema) بەهۆی کۆبوونەوەی شلە.
- • هەناسەبڕکێی توند تەنانەت لە کاتی پشوودان یان پاڵکەوتندا.
- • نیشانەکانی سستبوونی دڵ، وەک کۆکەی بەردەوام یان دەرکەوتنی خیزە لە سنگدا.
- • نیشانەکانی پەیوەست بە фибрилацијаی گوێچکەڵە (atrial fibrillation)، وەک لێدانی دڵی ناڕێکی بەردەوام و زیادبوونی مەترسی جەڵتەی مێشک.
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • گۆڕانی بۆماوەیی (Genetic Mutations): هۆکاری سەرەکی HCM بریتییە لە گۆڕانکاری لە یەکێک یان زیاتر لەو جینانەی کە بەرپرسن لە کۆدکردنی پڕۆتینەکانی پێکهێنەری یەکەی گرژبوونی ماسولکەی دڵ (sarcomere). زیاتر لە ١٥٠٠ گۆڕانی جیاواز لە نزیکەی ١١ جیندا دۆزراونەتەوە کە دەبنە هۆی ئەم نەخۆشییە. باوترینیان گۆڕانکارییە لە جینەکانی MYH7 و MYBPC3. ئەم نەخۆشییە بە شێوەی "autosomal dominant" دەگوازرێتەوە، واتە ئەگەر یەکێک لە دایک و باوک هەڵگری جینە گۆڕاوەکە بێت، هەر منداڵێک لەسەدا ٥٠ ئەگەری هەیە کە جینەکە و نەخۆشییەکەی بۆ بگوێزرێتەوە.
- • نەخۆشییەکانی تر (بە دەگمەن): لە هەندێک حاڵەتی زۆر دەگمەندا، ئەستووربوونی ماسولکەی دڵ لەوانەیە بەهۆی نەخۆشییەکانی ترەوە بێت وەک نەخۆشی فابری (Fabry disease) یان ئەمیلۆیدۆسیس (amyloidosis)، بەڵام ئەم حاڵەتانە وەک HCMـی کلاسیک پۆلێن ناکرێن.
- • هۆکاری نەزانراو (Idiopathic): لە نزیکەی لەسەدا ٤٠ی حاڵەتەکاندا، هیچ هۆکارێکی بۆماوەیی دیاریکراو نادۆزرێتەوە، هەرچەندە گومان دەکرێت هێشتا بنەمایەکی بۆماوەیی هەبێت کە هێشتا نەدۆزراوەتەوە.
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • بەرزی فشاری خوێن (Hypertension): هەرچەندە هۆکاری سەرەکی نییە، بەڵام بەرزی فشاری خوێنی درێژخایەن دەتوانێت بارگرانی لەسەر دڵ زیاد بکات و ئەستووربوونی ماسولکەکە خراپتر بکات.
- • تەمەن: نیشانەکان و قورسی نەخۆشییەکە لەوانەیە لەگەڵ تەمەندا زیاد بکەن، چونکە دڵ بە تێپەڕبوونی کات گۆڕانکاری بەسەردا دێت.
- • شێوازی ژیان: چالاکی جەستەیی زۆر قورس و کێبڕکێیی دەتوانێت نیشانەکان زیاد بکات و مەترسی ڕووداوی نەخوازراوی دڵ بەرز بکاتەوە لە هەندێک کەسدا.
چارەسەرەکان
- چارەسەری کاردیۆمایۆپاتی هایپەرترۆفیک ئامانجی سەرەکی کەمکردنەوەی نیشانەکان، باشترکردنی کارایی دڵ، و ڕێگریکردنە لە ئاڵۆزییە مەترسیدارەکان وەک مردنی لەناکاو. پلانی چارەسەرەکە بەپێی قورسی نیشانەکان، بوونی گیران (obstruction)، و ئاستی مەترسی مردنی لەناکاو بۆ هەر نەخۆشێک دادەڕێژرێت.
- **چارەسەر بە دەرمان:**
- دەرمانەکان هێڵی یەکەمی چارەسەرن بۆ کۆنترۆڵکردنی نیشانەکان.
- • بێتا-بلۆکەرەکان (Beta-blockers): وەک مێتۆپرۆلۆل و پرۆپرانۆلۆل. ئەم دەرمانانە لێدانی دڵ هێواش دەکەنەوە و ماسولکەی دڵ ئارام دەکەنەوە، کە وادەکات دڵ کاتی زیاتری هەبێت بۆ پڕبوونەوە لە خوێن و فشار لەسەری کەم دەکاتەوە.
- • کاڵسیۆم چانێڵ بلۆکەرەکان (Calcium Channel Blockers): وەک ڤیراپامیل و دیلتیازێم. ئەمانیش کاریگەری هاوشێوەی بێتا-بلۆکەرەکانیان هەیە لە ئارامکردنەوەی ماسولکەی دڵ و کەمکردنەوەی ئازاری سنگ و هەناسەبڕکێ.
- • دەرمانی دژە-تێکچوونی لێدانی دڵ (Anti-arrhythmic drugs): وەک ئەمیۆدارۆن، بۆ کۆنترۆڵکردنی لێدانی ناڕێکی دڵ.
- • دەرمانی میزپێکەر (Diuretics): بۆ کەمکردنەوەی کۆبوونەوەی شلە لە لەشدا لەو نەخۆشانەی کە نیشانەی سستبوونی دڵیان هەیە.
- • ماڤاکامتێن (Mavacamten): دەرمانێکی نوێیە کە بە تایبەتی بۆ HCM دروست کراوە. کار لەسەر پڕۆتینەکانی ماسولکەی دڵ دەکات بۆ کەمکردنەوەی گرژبوونی زیاد لە پێویست و باشترکردنی گیرانی ڕێڕەوی خوێن.
- **چارەسەری نا-نەشتەرگەری و نەشتەرگەری:**
- بۆ ئەو نەخۆشانەی کە گیرانی ڕێڕەوی خوێنیان هەیە و نیشانەکانیان بە دەرمان کۆنترۆڵ ناکرێت:
- • کاهش سپتال با الکل (Alcohol Septal Ablation): پرۆسەیەکی کەم-داگیرکەرە کە تێیدا بڕێکی کەم ئەلکهۆل لە ڕێگەی قەستەرەیەکەوە دەکرێتە ناو ئەو خوێنبەرەی کە خوێن بۆ بەشە ئەستووربووەکەی دڵ دەبات. ئەمە دەبێتە هۆی مردنی خانەکانی ئەو ناوچەیە و تەنکبوونەوەی دیوارەکە.
- • نەشتەرگەری لابردنی ماسولکەی زیادە (Septal Myectomy): ئەمە نەشتەرگەرییەکی دڵی کراوەیە کە تێیدا نەشتەرگەر بەشێک لە ماسولکە ئەستووربووەکەی دیواری نێوان بطینەکان لادەبات. ئەمە بە "ستانداردی زێڕین" دادەنرێت بۆ چارەسەری گیرانی توند.
- **ئامێرەکان:**
- • ئامێری ڕێکخستنەوەی لێدانی دڵ (Implantable Cardioverter-Defibrillator - ICD): بۆ ئەو نەخۆشانەی کە مەترسی بەرزی مردنی لەناکاویان هەیە، ئەم ئامێرە لەژێر پێستی سنگدا دادەنرێت. ئامێرەکە بەردەوام چاودێری لێدانی دڵ دەکات و ئەگەر لێدانێکی مەترسیدار دەستنیشان بکات، شۆکێکی کارەبایی دەدات بۆ گەڕاندنەوەی لێدانی ئاسایی.
- **چارەسەری قۆناغی کۆتایی:**
- • چاندنی دڵ (Heart Transplant): بۆ ئەو نەخۆشانەی کە نەخۆشییەکەیان دەگاتە قۆناغی کۆتایی سستبوونی دڵ و چیتر وەڵامی چارەسەرەکانی تر نادەنەوە.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • ڕاوێژی بۆماوەیی (Genetic Counseling): پێشکەشکردنی ڕاوێژ بەو خێزانانەی کە نەخۆشییەکەیان تێدایە بۆ تێگەیشتن لە شێوازی گواستنەوە و مەترسییەکان.
- • پشکنینی خێزانی (Family Screening): پشکنینی ئەندامانی پلە یەکی خێزانی کەسی تووشبوو (دایک و باوک، خوشک و برا، منداڵەکان) بە بەکارهێنانی ئیکۆکاردیۆگرام و ECG، تەنانەت ئەگەر هیچ نیشانەیەکیان نەبێت.
- • تاقیکردنەوەی بۆماوەیی (Genetic Testing): ئەگەر گۆڕانە بۆماوەییەکەی کەسی تووشبوو دیاری کرا، دەتوانرێت ئەندامانی تری خێزان تاقیکردنەوەیان بۆ بکرێت بۆ زانینی ئەوەی کە هەڵگری هەمان گۆڕانن یان نا.
- • خۆپاراستن لە هاندەرەکان: بۆ ئەو کەسانەی کە مەترسییان لەسەرە بەڵام هێشتا دەستنیشان نەکراون، پاراستنی شێوازێکی ژیانی تەندروست و خۆبەدوورگرتن لە فشاری زۆر لەسەر دڵ گرنگە.
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • دانانی ئامێری ICD (Implantable Cardioverter-Defibrillator): بۆ ئەو نەخۆشانەی کە مەترسی بەرزی مردنی لەناکاویان هەیە، ئەم ئامێرە لەژێر پێستدا دادەنرێت و دەتوانێت شۆکی کارەبایی بدات بۆ ڕاگرتنی لێدانی دڵی مەترسیدار.
- • پابەندبوون بە دەرمانەکان: بەکارهێنانی ڕێکوپێکی دەرمانەکانی وەک بێتا-بلۆکەرەکان یان کاڵسیۆم چانێڵ بلۆکەرەکان بۆ کۆنترۆڵکردنی نیشانەکان و کەمکردنەوەی فشار لەسەر دڵ.
- • خۆبەدوورگرتن لە وەرزشی قورس: ڕێنمایی دەدرێت بە زۆربەی نەخۆشەکان کە خۆیان لە وەرزشی کێبڕکێیی و چالاکی جەستەیی زۆر توند بەدوور بگرن.
- • چارەسەری دژە-مەیین (Anticoagulation): بەکارهێنانی دەرمانی خوێن ڕونکەرەوە بۆ ئەو نەخۆشانەی کە تووشی Atrial Fibrillation بوون بۆ ڕێگریکردن لە دروستبوونی کڵۆی خوێن و جەڵتەی مێشک.
دۆزینەوە
دەستنیشانکردنی کاردیۆمایۆپاتی هایپەرترۆفیک پرۆسەیەکی وردە و پشت بە چەندین هەنگاو دەبەستێت. سەرەتا بە وەرگرتنی مێژووی پزیشکی نەخۆش و خێزانەکەی دەست پێدەکات. پزیشک پرسیار لەبارەی نیشانەکانی وەک هەناسەبڕکێ، ئازاری سنگ، سەرگێژبوون، و بوورانەوە دەکات. گرنگییەکی زۆر بە مێژووی خێزانی دەدرێت، بەتایبەتی بوونی حاڵەتی HCM یان مردنی لەناکاوی دڵ لە کەسە نزیکەکاندا. دواتر پشکنینی جەستەیی ئەنجام دەدرێت، کە تێیدا پزیشک گوێ لە دڵ دەگرێت. زۆرجار گوێبیستی دەنگێکی زیادە (murmur) دەبێت کە بەهۆی تێپەڕبوونی خێرای خوێنەوە دروست دەبێت لە ڕێڕەوی تەسکبووەوە. پشکنینی سەرەکی و یەکلاکەرەوە بریتییە لە ئیکۆکاردیۆگرام (Echocardiogram) یان سۆنەری دڵ. ئەم پشکنینە شەپۆلی دەنگی بەکاردەهێنێت بۆ دروستکردنی وێنەیەکی جووڵاوی دڵ. لە ڕێگەی ئیکۆوە، پزیشک دەتوانێت ئەستووری دیواری دڵ بپێوێت، کارایی گرژبوونی دڵ هەڵبسەنگێنێت، و بوون یان نەبوونی گیران (obstruction) لە ڕێڕەوی دەرچوونی خوێندا دیاری بکات. ئەگەر ئەستووری دیواری بطینی چەپ ١٥ ملم یان زیاتر بێت لە کەسێکی پێگەیشتوودا (بەبێ بوونی هۆکارێکی تر وەک بەرزی فشاری خوێن)، ئەوا دەستنیشانکردنەکە پشتڕاست دەکرێتەوە. پشکنینی تری گرنگ بریتین لە: • هێڵکاری کارەبایی دڵ (Electrocardiogram - ECG): ئەم پشکنینە چالاکی کارەبایی دڵ تۆمار دەکات و زۆرجار نیشانەی نائاسایی نیشان دەدات، وەک گەورەبوونی بطینی چەپ (left ventricular hypertrophy). • وێنەگرتنی دڵ بە زرنگانەوەی موگناتیسی (Cardiac MRI): وێنەی زۆر ورد و ڕوونی دڵ دابین دەکات و یارمەتیدەرە بۆ پێوانی وردی ئەستووری ماسولکەکە و دیاریکردنی بوونی شانەی فیبرۆزی (fibrosis) کە مەترسی تێکچوونی لێدانی دڵ زیاد دەکات. • چاودێری هۆڵتەر (Holter Monitor): ئامێرێکی بچووکە کە نەخۆش بۆ ماوەی ٢٤-٤٨ کاتژمێر یان زیاتر هەڵیدەگرێت بۆ تۆمارکردنی لێدانی دڵ و دەستنیشانکردنی هەر تێکچوونێکی کاتی (arrhythmia). • تاقیکردنەوەی بۆماوەیی (Genetic Testing): لە ڕێگەی نموونەیەکی خوێنەوە دەکرێت، بۆ دیاریکردنی ئەو گۆڕانە بۆماوەییەی کە هۆکاری نەخۆشییەکەیە. ئەمە یارمەتیدەرە بۆ پشتڕاستکردنەوەی دەستنیشانکردن و پشکنینی ئەندامانی تری خێزان.
بەڕێوەبردن
بەڕێوەبردنی درێژخایەنی کاردیۆمایۆپاتی هایپەرترۆفیک پێویستی بە پابەندبوونێکی بەردەوامی نەخۆش و چاودێرییەکی وردی پزیشکی هەیە. ئامانج لێی کۆنترۆڵکردنی نیشانەکان، ڕێگریکردن لە پێشکەوتنی نەخۆشییەکە، و پاراستنی کوالێتی ژیانە. یەکەم هەنگاو بریتییە لە گۆڕانکاری لە شێوازی ژیاندا. زۆربەی نەخۆشەکان ئامۆژگاری دەکرێن کە خۆیان لە چالاکی جەستەیی توند و کێبڕکێیی بەدوور بگرن، چونکە ئەم چالاکییانە دەتوانن مەترسی تێکچوونی لێدانی دڵ و مردنی لەناکاو زیاد بکەن. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەنجامدانی وەرزشی مامناوەند و سووک وەک پیادەکردن و مەلەکردن بەگشتی سەلامەتە و سوودی هەیە، بەڵام دەبێت لەژێر ڕاوێژی پزیشکدا بێت. هەروەها، پاراستنی کێشێکی تەندروست، خواردنی خۆراکی هاوسەنگ و کەم خوێ، و خۆبەدوورگرتن لە وشکبوونەوە (بە خواردنەوەی بڕی پێویستی ئاو) زۆر گرنگن. چاودێری پزیشکی بەردەوام بەشێکی سەرەکی بەڕێوەبردنەکەیە. نەخۆش پێویستە بە شێوەیەکی ڕێکوپێک سەردانی پزیشکی پسپۆڕی دڵ (cardiologist) بکات، بە گشتی ساڵانە یان شەش مانگ جارێک، بەپێی حاڵەتەکەی. لەم سەردانانەدا، پشکنینی ئیکۆکاردیۆگرام و ECG دووبارە دەکرێنەوە بۆ چاودێری کردنی هەر گۆڕانکارییەک لە ئەستووری ماسولکەی دڵ، کارایی دڵ، و بوونی تێکچوونی لێدانی دڵ. هەروەها، لەوانەیە چاودێری هۆڵتەر بەکاربهێنرێت بۆ دڵنیابوونەوە لە نەبوونی аритмиаی مەترسیدار. پابەندبوون بە دەرمانەکانەوە زۆر گرنگە. نەخۆش دەبێت بە وردی ڕێنماییەکانی پزیشک جێبەجێ بکات و هیچ دەرمانێک بەبێ پرسی پزیشک ڕانەگرێت یان دەست پێ نەکات. فێربوونی نەخۆش لەبارەی حاڵەتەکەیەوە و ئاگاداربوون لە نیشانە نوێیەکان یان خراپبوونی نیشانە کۆنەکان یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی لە کاتی پێویستدا داوای یارمەتی پزیشکی بکات.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • وەرزشی کێبڕکێیی و توند: بەشداریکردن لە وەرزشە قورسەکاندا دەتوانێت مەترسی تێکچوونی لێدانی دڵ و مردنی لەناکاو زیاد بکات.
- • وشکبوونەوە (Dehydration): کەمبوونەوەی شلەی لەش دەتوانێت قەبارەی خوێن کەم بکاتەوە و ببێتە هۆی خراپتربوونی گیرانی ڕێڕەوی خوێن (obstruction).
- • بەکارهێنانی هەندێک دەرمان: دەرمانەکانی وەک فراوانکەرەوەی خوێنبەرەکان (vasodilators) یان دیگۆکسین دەتوانن نیشانەکان لە تووشبووانی جۆری گیرانی HCM خراپتر بکەن.
- • قەڵەوی: کێشی زیادە بارگرانی لەسەر دڵ زیاد دەکات و دەتوانێت نیشانەی هەناسەبڕکێ خراپتر بکات.
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • مێژووی خێزانی: بوونی ئەندامێکی پلە یەکی خێزان (دایک، باوک، خوشک، برا) کە تووشبووی HCM بێت، گەورەترین فاکتەری مەترسییە.
- • جۆری گۆڕانی بۆماوەیی: هەندێک گۆڕانی بۆماوەیی دیاریکراو پەیوەستن بە ئەگەری زیاتری پێشکەوتنی نەخۆشییەکە و مەترسی زیاتری مردنی لەناکاو.
- • مێژووی بوورانەوەی بێ هۆکار (Unexplained Syncope): بوورانەوە، بەتایبەتی لە گەنجاندا، دەتوانێت نیشانەیەکی مەترسیدار بێت.
- • ئەستووری زۆری دیواری دڵ: ئەگەر ئەستووری دیواری بطینی چەپ لە پشکنینی ئیکۆدا زۆر زیاد بێت (بۆ نموونە ≥٣٠ ملم)، مەترسی مردنی لەناکاو بەرزتر دەبێتەوە.
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • مردنی لەناکاوی دڵ (Sudden Cardiac Death): مەترسیدارترین ئاڵۆزییە، بەتایبەتی لە گەنجاندا، کە بەهۆی تێکچوونی کوشندەی لێدانی دڵەوە (ventricular fibrillation) ڕوودەدات.
- • بوورانەوە (Syncope): لەدەستدانی کاتیی هۆش بەهۆی کەمبوونەوەی ڕۆیشتنی خوێن بۆ مێشک.
- • تێکچوونی توندی لێدانی دڵ (Acute Arrhythmias): وەک фибрилацијаی گوێچکەڵە (atrial fibrillation) یان تێکچوونی لێدانی بطینەکان (ventricular tachycardia).
- • سستبوونی توندی دڵ (Acute Heart Failure): کاتێک دڵ لەناکاو توانای پاڵنانی خوێنی بەپێی پێویست نامێنێت.
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • سستبوونی درێژخایەنی دڵ (Chronic Heart Failure): بە تێپەڕبوونی کات، ماسولکە ڕەقبووەکە لاواز دەبێت و ناتوانێت بە کارایی خوێن پاڵ بدات.
- • فیبریلاسیۆنی گوێچکەڵە (Atrial Fibrillation): باوترین تێکچوونی درێژخایەنی لێدانی دڵە لە HCM، کە مەترسی دروستبوونی کڵۆی خوێن و جەڵتەی مێشک زیاد دەکات.
- • جەڵتەی مێشک (Stroke): بەهۆی ئەو کڵۆ خوێنانەی کە لە دڵدا دروست دەبن لە ئەنجامی Atrial Fibrillation و دەچن بۆ مێشک.
- • هەوکردنی ناوپۆشی دڵ (Infective Endocarditis): هەرچەندە دەگمەنە، بەڵام ئەو کەسانەی کە گیرانی ڕێڕەوی خوێنیان هەیە، کەمێک زیاتر لە مەترسی ئەم هەوکردنە بەکتریاییەدان.