پێی شەکرە (Diabetic Foot)
وەسف
پێی شەکرە یەکێکە لە ئاڵۆزییەکانی نەخۆشی شەکرە، کە بەهۆی نەخۆشی شەکرە درێژخایەنەوە پەیدا دەبێت. ئەم نەخۆشییە بە شێوەیەکی سەرەکی کاریگەری لەسەر پێ و پێست دەکات و دەبێتە هۆی زۆرێک لە کێشەکانی تەندروستی. پێی شەکرە بەهۆی نەمانی خوێن بە شێوەیەکی باش بۆ پێ و نەخۆشی دەمارەکان پەیدا دەبێت. ئەم نەخۆشییە زۆر بەربڵاوە، بەتایبەت لە نەخۆشانی شەکرەی جۆری ١ و ٢، و دەبێتە هۆی کێشەکانی وەک قەڵەوی، ژانە، و لەدەستدانی پێ. پێی شەکرە گرنگە چونکە دەبێتە هۆی کێشەکانی تەندروستی کە دەکرێت ببێتە هۆی نەمانی ئەندامەکان یان ژیانی نەخۆش. پێی شەکرە بەشێوەیەکی سەرەکی بەهۆی نەخۆشی شەکرەی نەماڵکراوەوە پەیدا دەبێت. کاتێک شەکرەی خوێن بەرز دەبێت، دەمارەکان و خوێنبەرەکان تێکدەچن، کە دەبێتە هۆی نەمانی خوێن بۆ پێ. ئەمەش دەبێتە هۆی نەمانی هەستی پێ و ژانە. هەروەها، نەخۆشی شەکرە دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی توانای لەناوبردنی ژانەکان، کە دەبێتە هۆی ژانە درێژخایەنەکان. پێی شەکرە زۆر بەربڵاوە، بەتایبەت لە نەخۆشانی شەکرەی کە شەکرەیان نەماڵ دەکەن.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • هەستی نەمان یان کەمبوونەوەی هەستی پێ
- • ئازار لە پێدا، بەتایبەت لە شەوەکان
- • پێستی وشک و قەڵەوی
- • گەرمی و سووربوونەوەی پێ
- • ژانەی بچووک و نەماڵنەکراو
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • ژانەی گەورە و درێژخایەن
- • قەڵەوی لە پێدا
- • نەمانی پێست و ماسولکەکان
- • نەمانی پێ یان بەشێک لە پێ
- • تێکچوونی ئێسک و جووت
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • نەخۆشی شەکرەی نەماڵکراو: بەرزبوونەوەی شەکرەی خوێن دەبێتە هۆی تێکچوونی دەمارەکان و خوێنبەرەکان.
- • نەمانی خوێن بۆ پێ: نەمانی خوێن دەبێتە هۆی نەمانی هەستی پێ و ژانە.
- • نەخۆشی دەمارەکان: تێکچوونی دەمارەکان دەبێتە هۆی نەمانی هەستی پێ و ئازار.
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • جەستەی قەڵەو
- • جگەرەکێشان
- • بەرزی پەستانی خوێن
چارەسەرەکان
- چارەسەری پێی شەکرە بریتییە لە چەندین ڕێگە، لەوانە دەرمان، نەشتەرگەری، و چاودێری پشتیوانە. دەرمانەکان بریتیین لە ئەنتیبیۆتیک بۆ چارەسەری ژانەکان، دەرمان بۆ کەمکردنەوەی ئازار، و دەرمان بۆ ماڵکردنی شەکرەی خوێن. لە هەندێک حاڵەتدا، نەشتەرگەری بۆ لابردنی ژانە یان قەڵەوی پێویست دەبێت. چاودێری پشتیوانە بریتییە لە بەکارهێنانی پێڵاوی تایبەت، چاودێری ژانەکان، و ڕاهێنانی پێ. هەروەها، چارەسەری نوێ وەک چارەسەری بە پەردەی خوێن یان چارەسەری بە دەرمانی زیندوو لە هەندێک حاڵەتدا بەکاردەهێنرێت.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • ماڵکردنی شەکرەی خوێن
- • پاراستنی پێ لە ژانە
- • ڕێژەی نەرمال لە کێش
- • وەرزشی بەردەوام
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • پشکنینی بەردەوامی پێ
- • چاودێری ژانەکان
- • بەکارهێنانی پێڵاوی تایبەت
- • چاودێری پزیشکی بەردەوام
دۆزینەوە
پێی شەکرە بە شێوەیەکی سەرەکی لە ڕێگەی پشکنینی کلینیکی و چاودێری نەخۆشەوە دیاری دەکرێت. پزیشکەکان بە شێوەیەکی سەرەکی پێ و پێستی نەخۆش دەپشکنن بۆ دیاریکردنی نیشانەکانی وەک نەمانی هەستی پێ، ژانە، یان قەڵەوی. هەروەها، تاقیکردنەوەی خوێن بۆ دیاریکردنی ڕێژەی شەکرەی خوێن و تاقیکردنەوەی دەمارەکان بۆ دیاریکردنی تێکچوونی دەمارەکان بەکاردەهێنرێت. هەندێک جار، وێنەگرتنی وەک X-ray یان MRI بۆ دیاریکردنی ژانەی ئێسک یان ماسولکە بەکاردەهێنرێت.
بەڕێوەبردن
بەڕێوەبردنی پێی شەکرە بریتییە لە چەندین ڕێگە، لەوانە گۆڕانی شێوازی ژیان، چاودێری بەردەوام، و پشکنینی بەردەوام. نەخۆشەکان پێویستە شەکرەی خوێنیان بە ڕێژەیەکی نەرمال بەڕێوەبەرن، پێیان بپارێزن لە ژانە، و پێڵاوی تایبەت بەکاربێنن. هەروەها، پشکنینی بەردەوامی پێ و چاودێری پزیشکی بەردەوام پێویستە بۆ ڕێگرتن لە ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • نەماڵکردنی شەکرەی خوێن
- • جەستەی قەڵەو
- • جگەرەکێشان
- • کەمکردنەوەی ڕێژەی شەکرەی خوێن
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەن (بەتایبەت لە سەرووی ٥٠ ساڵ)
- • مێژووی خێزانی نەخۆشی شەکرە
- • نەخۆشی شەکرەی جۆری ١ یان ٢
- • مێژووی نەخۆشی دڵ یان خوێنبەرەکان
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • ژانەی خوێنبەر
- • ژانەی دەمار
- • ژانەی ئێسک
- • ژانەی ماسولکە
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • نەمانی پێ
- • نەمانی ئەندامەکان
- • ژانەی درێژخایەن
- • تێکچوونی جووت