پرۆلاکتینۆما (Prolactinoma)
وەسف
پرۆلاکتینۆما جۆرێکە لە شێرپەنجەی بەشی پێشەوەی هیپۆفیز، کە دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئاستی پرۆلاکتین لە خوێندا. پرۆلاکتین هۆرمۆنێکە کە بەرپرسیارە لە بەرهەمهێنانی شیر لە مێینەکان. ئەم نەخۆشییە زۆرتر لە مێینەکاندا دەبینرێت، بەڵام لە نێرینەکانیشدا ڕوودەدات. پرۆلاکتینۆما زۆرتر جۆرێکی خۆشەویستی شێرپەنجەیە و بە هێواشی گەشە دەکات. ئەم نەخۆشییە دەبێتە هۆی کێشە لە سیستەمی هۆرمۆنییەکان و کاریان دەخاتە ژێر کاریگەری. پرۆلاکتینۆما لە هەر تەمەنێکدا ڕوودەدات، بەڵام زۆرتر لە تەمەنی ٢٠ بۆ ٥٠ ساڵیدا دەبینرێت. ئەم نەخۆشییە لە مێینەکاندا دەبێتە هۆی کێشە لە سووڕی مانگانە و نەزۆکی، لە کاتێکدا لە نێرینەکاندا دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی ئارەزووی سێکسی و کێشە لە کارکردنی ئەندامە سێکسییەکان. ئەم نەخۆشییە گرنگە چونکە دەبێتە هۆی ئاڵۆزییەکانی وەک نەزۆکی، کێشە لە کارکردنی هۆرمۆنەکان، و لە هەندێک حاڵەتدا دەبێتە هۆی فشاری لەسەر دەمارەکانی دەوروبەری هیپۆفیز. بەڵام بە چارەسەری گونجاو، زۆربەی نەخۆشەکان دەتوانن ژیانی ئاساییان بەسەر ببەن.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • کەمبوونەوەی ئارەزووی سێکسی
- • نەزۆکی لە مێینەکان
- • بەرهەمهێنانی شیر لە مەمک بەبێ هەبوونی دووگیانی
- • کێشە لە سووڕی مانگانە
- • کەمبوونەوەی توانای سێکسی لە نێرینەکان
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • سەرئێشەی بەردەوام
- • کێشە لە بینین (وەک بینینی دووبەرەکی)
- • کێشە لە کارکردنی تیرۆید
- • کەمبوونەوەی کێشی لەش
- • کێشە لە کارکردنی ئەندامەکانی دەرەوەی جەستە
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • گەشەی نائاسایی خانەکانی بەشی پێشەوەی هیپۆفیز
- • هۆکارە جینەتییەکان کە دەبنە هۆی گەشەی نائاسایی خانەکان
- • کاریگەری هۆرمۆنەکان لەسەر کارکردنی هیپۆفیز
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • بەکارهێنانی دەرمانەکانی وەک ئەنتیسایکۆتیک
- • نەخۆشییەکانی وەک هیپۆتیرۆیدی
- • فشاری دەروونی و دڵەڕاوکێ
چارەسەرەکان
- چارەسەری پرۆلاکتینۆما بریتییە لە چەند ڕێگەیەک. یەکەم، دەرمانەکانی وەک دۆپامین ئەگۆنیست (وەک کابرگۆلین و برۆمۆکریپتین) بۆ کەمکردنەوەی ئاستی پرۆلاکتین و کۆنتڕۆلکردنی گەشەی شێرپەنجەکە. دووەم، لە هەندێک حاڵەتدا، نەشتەرگەری بۆ لابردنی شێرپەنجەکە دەکرێت، بەتایبەتی ئەگەر شێرپەنجەکە گەورە بێت یان کاریگەری لەسەر دەمارەکان هەبێت. سێیەم، چارەسەری پشتیوانیکەر وەک چاودێری هۆرمۆنی و پشکنینی بەردەوام بۆ دڵنیابوون لە کاریگەری چارەسەرەکان. لە هەندێک حاڵەتدا، چارەسەری تیشکی بەکاردەهێنرێت بۆ کۆنتڕۆلکردنی گەشەی شێرپەنجەکە.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • چاودێری ئاستی هۆرمۆنەکان
- • پەرەپێدانی ڕەوشی دەروونی ئارام
- • خۆپاراستن لە بەکارهێنانی دەرمانەکانی وەک ئەنتیسایکۆتیک
- • چاودێری نەخۆشییەکانی وەک هیپۆتیرۆیدی
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • چاودێری پزیشکی بەردەوام
- • بەکارهێنانی دەرمانەکانی وەک دۆپامین ئەگۆنیست
- • چاودێری ئاستی پرۆلاکتین لە خوێندا
- • چاودێری کارکردنی هیپۆفیز
دۆزینەوە
بۆ دیاریکردنی پرۆلاکتینۆما، پزیشکەکان چەند هەنگاوێک دەنێن. یەکەم، پشکنینی کلینیکی بۆ دیاریکردنی نیشانەکانی نەخۆشییەکە. دووەم، پشکنینی خوێن بۆ دیاریکردنی ئاستی پرۆلاکتین لە خوێندا. ئەگەر ئاستی پرۆلاکتین بەرز بێت، پشکنینی وێنەیی وەک MRI یان CT سکان دەکرێت بۆ دیاریکردنی قەبارە و شوێنی شێرپەنجەکە. لە هەندێک حاڵەتدا، پشکنینی تایبەتی وەک پشکنینی کارکردنی هیپۆفیز دەکرێت بۆ دیاریکردنی کاریگەری نەخۆشییەکە لەسەر سیستەمی هۆرمۆنی.
بەڕێوەبردن
بەڕێوەبردنی درێژخایەنی پرۆلاکتینۆما بریتییە لە چەند ڕێگەیەک. یەکەم، چاودێری پزیشکی بەردەوام بۆ دڵنیابوون لە کاریگەری چارەسەرەکان. دووەم، پشکنینی بەردەوامی ئاستی پرۆلاکتین لە خوێندا. سێیەم، گۆڕانکاری لە شێوازی ژیان وەک خۆراکی تەندروست و ڕێکخستنی دەروونی. چوارەم، چاودێری کارکردنی هیپۆفیز و سیستەمی هۆرمۆنی بۆ دڵنیابوون لە تەندروستی گشتی.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • بەکارهێنانی دەرمانەکانی وەک ئەنتیسایکۆتیک
- • نەخۆشییەکانی وەک هیپۆتیرۆیدی
- • فشاری دەروونی و دڵەڕاوکێ
- • نەخۆشییەکانی وەک سیستەمی هۆرمۆنی
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەن (زۆرتر لە تەمەنی ٢٠ بۆ ٥٠ ساڵیدا ڕوودەدات)
- • جێندەر (مێینەکان زیاتر لە نێرینەکان تووش دەبن)
- • مێژووی خێزانی نەخۆشییەکانی هیپۆفیز
- • جینەتی
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • سەرئێشەی بەردەوام
- • کێشە لە بینین
- • کێشە لە کارکردنی تیرۆید
- • کێشە لە سووڕی مانگانە
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • نەزۆکی
- • کێشە لە کارکردنی ئەندامە سێکسییەکان
- • کێشە لە کارکردنی سیستەمی هۆرمۆنی
- • کێشە لە کارکردنی هیپۆفیز