نەرمبوونەوەی ئێسک (Osteomalacia)
وەسف
نەرمبوونەوەی ئێسک (Osteomalacia) نەخۆشییەکە کە بەهۆی کەمبوونەوەی ماددە کانزاییەکان، بەتایبەت کالسیۆم و فۆسفات، لە ئێسکەکاندا دروست دەبێت. ئەم نەخۆشییە بەشێوەیەکی سەرەکی کاریگەری لەسەر پێکهاتەی ئێسک دەکات و دەبێتە هۆی نەرمبوون و لاوازی ئێسکەکان. ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی ئێسکەکان نەتوانن بارێکی ئاسایی بەرەنگار ببنەوە و بە ئاسانی بشکێن. نەرمبوونەوەی ئێسک بەزۆری بەهۆی کەمبوونەوەی ڤیتامین D دروست دەبێت، کە ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە هەڵمژینی کالسیۆم و فۆسفات لە ڕیخۆڵەوە. کاتێک ڤیتامین D کەم بێت، ئێسکەکان ناتوانن بە شێوەیەکی کاریگەر خۆیان بە ماددە کانزاییەکان بپڕێنەوە. ئەم نەخۆشییە لە نێو پێگەیشتوواندا زۆرتر باوە، بەتایبەت لەو کەسانەی کە خواردنی تەندروستیان کەمە یان کەمێک لە بەرگەهەوا دەرچوون. نەرمبوونەوەی ئێسک نەخۆشییەکی بەرچاوە کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر تەندروستی گشتی و چالاکییەکانی ڕۆژانەی مرۆڤ بکات. ئەگەر چارەسەر نەکرێت، دەتوانێت ببێتە هۆی شکانی ئێسک و ئاڵۆزییەکانی تر کە دەتوانن ژیانی کەسی بەرەو دژواری بەرن.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • ئێش و ئازار لە ئێسکەکان
- • لاوازی ماسولکەکان
- • ماندووبوون و ناتەواوی
- • ئازار لە کەمەر و قاچەکان
- • قورسی لە جوڵەدان
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • شکانی ئێسک بە ئاسانی
- • گۆڕانکاری لە شێوەی ئێسکەکان
- • کەمبوونەوەی بەرزی
- • ئازاری زۆر لە هەموو لەش
- • قورسی لە هەستان و ڕۆیشتن
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • کەمبوونەوەی ڤیتامین D: کەمبوونەوەی ڤیتامین D لە خواردن یان کەمێکی بەرگەهەوا دەبێتە هۆی نەرمبوونەوەی ئێسک.
- • نەخۆشییەکانی گەدە و ڕیخۆڵە: هەندێک نەخۆشی وەک نەخۆشی کرۆن یان نەخۆشی سیلیاک دەتوانن کارایی هەڵمژینی ڤیتامین D کەم بکەنەوە.
- • نەخۆشییەکانی گورچیلە: نەخۆشییەکانی گورچیلە دەتوانن ببێتە هۆی لەدەستدانی فۆسفات لە میز.
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • خواردنی ناتەواو
- • کەمێکی بەرگەهەوا
- • بەکارهێنانی هەندێک دەرمان وەک دەرمانەکانی دژە هەوکردن
چارەسەرەکان
- چارەسەری نەرمبوونەوەی ئێسک بریتییە لە چارەسەری هۆکاری سەرەکی و پاڵپشتیکردنی ئێسکەکان. دەرمانەکانی وەک ڤیتامین D و کالسیۆم بە شێوەیەکی ڕێک دەدرێن بۆ زیادکردنی ئاستی ئەم ماددانە لە لەش. لە هەندێک حاڵەتدا، دەرمانی فۆسفاتیش پێویست دەبێت. هەروەها، پێشنیاری خواردنی تەندروستی و بەرگەهەوا وەرگرتن دەکرێت. لە حاڵەتە ئاڵۆزەکاندا، نەشتەرگەری دەکرێت بۆ چارەسەری شکانی ئێسک.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • خواردنی تەندروستی پڕ لە ڤیتامین D و کالسیۆم
- • بەرگەهەوا وەرگرتن بە شێوەیەکی ڕێک
- • خۆپاراستن لە مەڕوومکردنی زۆر
- • وەرزشی ڕێک
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • پشکنینی ڕێک بۆ ئاستی ڤیتامین D و کالسیۆم
- • بەکارهێنانی دەرمانی پاڵپشتی وەک ڤیتامین D و کالسیۆم
- • چاودێری پزیشکی بەردەوام
- • ڕێنمایی پزیشکی بۆ خواردن و ژیان
دۆزینەوە
بۆ دیاریکردنی نەرمبوونەوەی ئێسک، پزیشکەکان چەندین پشکنین ئەنجام دەدەن. لە پشکنینی کلینیکی دا، پزیشک ئازار و لاوازی ئێسکەکان دەپشکنێت. پشکنینی خوێنیش بۆ دیاریکردنی ئاستی ڤیتامین D، کالسیۆم، و فۆسفات ئەنجام دەدرێت. هەروەها، پشکنینی وێنەیی وەک تیشکی X یان MRI دەتوانێت گۆڕانکاری لە پێکهاتەی ئێسک نیشان بدات. لە هەندێک حاڵەتدا، پشکنینی بایۆپسی ئێسکیش ئەنجام دەدرێت بۆ دڵنیابوون لە نەخۆشییەکە.
بەڕێوەبردن
بەڕێوەبردنی درێژخایەنی نەرمبوونەوەی ئێسک بریتییە لە گۆڕانکاری لە شێوازی ژیان و چاودێری پزیشکی بەردەوام. خواردنی تەندروستی پڕ لە ڤیتامین D و کالسیۆم گرنگە. هەروەها، وەرزشی ڕێک و بەرگەهەوا وەرگرتن پێشنیار دەکرێت. پشکنینی ڕێک بۆ ئاستی ڤیتامین D و کالسیۆم و چاودێری پزیشکی بەردەوام گرنگە بۆ پاراستنی تەندروستی ئێسکەکان.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • خواردنی کەم لە ڤیتامین D و کالسیۆم
- • کەمێکی بەرگەهەوا
- • مەڕوومکردن بە شێوەیەکی زۆر
- • جگەرەکێشان
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەن (پێگەیشتووان مەترسییان زیاترە)
- • ڕەگەز (ژنان زیاتر مەترسییان هەیە)
- • مێژووی خێزانی نەخۆشییەکانی ئێسک
- • نەخۆشییەکانی گورچیلە
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • ئازاری زۆر لە ئێسکەکان
- • لاوازی ماسولکەکان
- • قورسی لە جوڵەدان
- • ماندووبوونی زۆر
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • شکانی ئێسک بە ئاسانی
- • گۆڕانکاری لە شێوەی ئێسکەکان
- • کەمبوونەوەی بەرزی
- • ناتەواویی لە چالاکییەکانی ڕۆژانە