نەخۆشی ڕیکێتس (Rickets)
وەسف
نەخۆشی ڕیکێتس نەخۆشییەکی ئێندۆکرینە کە بەهۆی کەمبوونی ڤیتامین D، کالسیۆم، یان فۆسفات لە لەشی مرۆڤ دروست دەبێت. ئەم نەخۆشییە بە شێوەیەکی سەرەکی کاریگەری لەسەر ئێسکەکان دەکات و دەبێتە هۆی نەرمبوون و لاوازی ئێسکەکان، بەتایبەتی لە منداڵان. ڕیکێتس زۆرتر لە منداڵانی بچووک دەبینرێت، بەتایبەتی لەو وڵاتانەی کە بەشێوەیەکی کەم دەسترسییان بە ڤیتامین D هەیە یان خواردنیان ناتەواوە. ڕیکێتس بەهۆی ناتەواوی لە پەرەسەندنی ئێسکەکان دروست دەبێت، کە ئەمەش دەبێتە هۆی شێواوی ئێسکەکان و گەورەبوونی بەشەکانی ئێسک لە ناوچەکانی وەک مەچەک و گوێچکە. ئەم نەخۆشییە لە کاتێکدا کە منداڵ گەشە دەکات، دەبێتە هۆی کێشەی جوڵە و شێواوی قەد. ڕیکێتس لە جیهاندا بە شێوەیەکی بەربڵاو دەبینرێت، بەتایبەتی لە وڵاتانی گەرم و نیمچە گەرم کە تیشکی خۆر کەمە. ئەم نەخۆشییە گرنگە چونکە کاریگەرییەکی درێژخایەنی لەسەر تەندروستی منداڵان دەبێت و دەتوانێت ببێتە هۆی کێشەکانی جوڵە و شێواوی ئێسکەکان بۆ هەموو ژیان.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • نەرمبوونی ئێسکەکان
- • گەورەبوونی مەچەک و گوێچکە
- • دواکەوتنی گەشەکردن
- • ئازار لە ئێسکەکان
- • ماندوویی و لاوازی
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • شێواوی قەد (وەک پاژنەی کەوانە یان قاچی خولگەیی)
- • کێشەکانی جوڵە
- • کەمبوونی بەرزی
- • دەرکەوتنی ئێسکەکان لە شێوەیەکی نائاسایی
- • کێشەکانی ددان
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • کەمبوونی ڤیتامین D: ڤیتامین D پێویستە بۆ هەڵمژینی کالسیۆم و فۆسفات لە ڕیخۆڵە. کەمبوونی ئەم ڤیتامینە دەبێتە هۆی ڕیکێتس.
- • ناتەواوی خواردن: خواردنی کەم کالسیۆم یان فۆسفات دەبێتە هۆی ڕیکێتس.
- • نەخۆشییەکانی گورچیلە یان جگەر: ئەم نەخۆشیانە دەتوانن کاریگەری لەسەر پێکهاتەی ڤیتامین D و ماددە کانزاییەکان هەبێت.
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • کەمی تیشکی خۆر
- • خواردنی دایک لە کاتی دووگیانی
- • نەخۆشییەکانی هەرس
چارەسەرەکان
- چارەسەری ڕیکێتس بریتییە لە چارەسەری بنەڕەتی کەمبوونی ڤیتامین D، کالسیۆم، یان فۆسفات. دەرمانەکانی وەک ڤیتامین D و کالسیۆم بە شێوەیەکی بەردەوام بەکاردەهێنرێن بۆ چارەسەری نەخۆشییەکە. لە هەندێک حاڵەتدا، دەرمانەکانی تری وەک فۆسفاتیش پێویست دەبێت. لە حاڵەتە ئاڵۆزەکاندا، نەشتەرگەری بۆ ڕاستکردنەوەی شێواوی ئێسکەکان ئەنجام دەدرێت. هەروەها، چاودێری پزیشکی بەردەوام و پشکنینی خوێن بۆ دیاریکردنی ئاستی ڤیتامین D و کالسیۆم گرنگە.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • خواردنی تەواو و سەرشار لە ڤیتامین D و کالسیۆم
- • ڕووشتنی تیشکی خۆر بە شێوەیەکی ڕێکوپێک
- • خواردنی دایک لە کاتی دووگیانی
- • بەکارهێنانی خواردنەوەیەکی تەواو بۆ منداڵان
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • چاودێری پزیشکی بەردەوام
- • بەکارهێنانی دەرمانی ڤیتامین D و کالسیۆم
- • چاودێری گەشەکردنی منداڵ
- • پشکنینی خوێن بۆ دیاریکردنی ئاستی ڤیتامین D
دۆزینەوە
بۆ دیاریکردنی نەخۆشی ڕیکێتس، پزیشکەکان چەندین پشکنین ئەنجام دەدەن. لە پشکنینی کلینیکیدا، پزیشک نیشانەکانی وەک نەرمبوونی ئێسکەکان، گەورەبوونی مەچەک، و شێواوی قەد دەپشکنێت. پشکنینی خوێنیش بۆ دیاریکردنی ئاستی ڤیتامین D، کالسیۆم، و فۆسفات ئەنجام دەدرێت. هەروەها، پشکنینی وێنەیی وەک تیشکی X دەتوانێت شێواوی ئێسکەکان نیشان بدات. لە هەندێک حاڵەتدا، پشکنینی تایبەتی وەک پشکنینی هەڵمژینی کالسیۆمیش ئەنجام دەدرێت.
بەڕێوەبردن
بەڕێوەبردنی درێژخایەنی ڕیکێتس بریتییە لە چاودێری بەردەوام و گۆڕانکاری لە شێوازی ژیان. خواردنی تەواو و سەرشار لە ڤیتامین D و کالسیۆم گرنگە. هەروەها، ڕووشتنی تیشکی خۆر بە شێوەیەکی ڕێکوپێک پێویستە. چاودێری پزیشکی بەردەوام و پشکنینی خوێن بۆ دیاریکردنی ئاستی ڤیتامین D و کالسیۆم دەبێت بە شێوەیەکی بەردەوام ئەنجام بدرێت. لەگەڵ ئەوەشدا، چاودێری گەشەکردنی منداڵ و ڕێگریکردن لە گەڕانەوەی نەخۆشییەکە گرنگە.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • خواردنی ناتەواو
- • کەمی تیشکی خۆر
- • بەکارهێنانی دەرمانەکانی وەک کۆرتیکۆستیرۆید
- • نەخۆشییەکانی هەرس
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەنی منداڵی
- • جێنەتیک
- • نەخۆشییەکانی گورچیلە یان جگەر
- • نەتەوە و ڕەگەز
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • ئازاری ئێسک
- • کێشەکانی جوڵە
- • دەرکەوتنی ئێسکەکان بە شێوەیەکی نائاسایی
- • کەمبوونی بەرزی
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • شێواوی قەد
- • کێشەکانی ددان
- • نەخۆشییەکانی ئێسک بۆ هەموو ژیان
- • کێشەکانی دڵ و سوڕی خوێن