شەکرەی دووگیانی (Gestational Diabetes)
وەسف
شەکرەی دووگیانی جۆرێکە لە شەکرە کە لە کاتی دووگیانیدا دەردەکەوێت و بەزۆری لە دووەمی سێ مانگی دووگیانیدا دەبینرێت. ئەم نەخۆشیە بەهۆی ناتەواوی ئەنسولین لە لەشی دایکەوە دروست دەبێت، کە ئەمەش دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئاستی شەکری خوێن. شەکرەی دووگیانی بەزۆری دوای لەدایکبوونی منداڵەکە کۆتایی دێت، بەڵام ئەگەر بە باشی چاودێری نەکرێت، دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر دایک و منداڵ هەبێت. ئەم نەخۆشیە لە نێوان 2-10%ی دووگیانییەکاندا دەبینرێت و بەهۆی گۆڕانکاریە هۆرمۆنییەکان لە کاتی دووگیانیدا دروست دەبێت. هۆرمۆنەکانی دووگیانی دەتوانن کاریگەری لەسەر توانای لەش بۆ بەکارهێنانی ئەنسولین هەبێت، کە ئەمەش دەبێتە هۆی شەکرەی دووگیانی. ئەگەر ئەم نەخۆشیە بە باشی چاودێری نەکرێت، دەتوانێت ببێتە هۆی ئاڵۆزییەکانی وەک زەحمەتی لەدایکبوون، گەورەبوونی منداڵ، یان هەتا شەکرەی جۆری 2 لە دایکەکە دوای دووگیانی. شەکرەی دووگیانی گرنگە چونکە دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر تەندروستی دایک و منداڵ هەبێت. بۆیە پشکنین و چاودێری بەردەوام لە کاتی دووگیانیدا زۆر گرنگە بۆ دۆزینەوە و چارەسەری زووەکەی.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • زۆر تیشک بوون
- • زۆر هەستکردن بە تینوویی
- • زۆر میزکردن
- • برسییەتی زۆر
- • ماندووبوونی بێ هۆکار
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • بینینی ناڕوون
- • ژانەژانی زۆر
- • هەوکردنی میزڕێژ
- • کێشەی گەورەبوونی منداڵ
- • فشارخوێنی بەرز
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- 1. گۆڕانکاریە هۆرمۆنییەکان: هۆرمۆنەکانی دووگیانی دەتوانن کاریگەری لەسەر توانای لەش بۆ بەکارهێنانی ئەنسولین هەبێت.
- 2. ناتەواوی ئەنسولین: لەش ناتوانێت ئەنسولینی پێویست بەرهەم بهێنێت یان بە باشی بەکاریبهێنێت.
- 3. گەورەبوونی قەڵەوی: قەڵەوی زۆر دەتوانێت ببێتە هۆی ناتەواوی ئەنسولین.
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • مێژووی خێزانی شەکرە
- • تەمەنی دایک (ئەگەر لە سەرووی 25 ساڵەوە بێت)
- • دووگیانی پێشوو بە شەکرەی دووگیانی
چارەسەرەکان
- چارەسەری شەکرەی دووگیانی بریتییە لە کۆنترۆڵکردنی ئاستی شەکری خوێن. ئەمە دەتوانێت لە ڕێگەی خواردنی تەندروستی و چالاکیی جەستەیی بەردەوام بکرێت. لە هەندێک حاڵەتدا، دەرمانی وەک مێتفۆرمین یان ئەنسولین پێویست دەبێت. چاودێری پزیشکی بەردەوام و پشکنینی بەردەوامی شەکری خوێن زۆر گرنگە. هەروەها، ڕاهێنانی تایبەت بۆ خواردن دەتوانێت یارمەتی بدات بۆ کۆنترۆڵکردنی شەکرەی دووگیانی.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • پاراستنی کێشی تەندروستی
- • چالاکیی جەستەیی بەردەوام
- • خواردنی تەندروستی
- • پشکنینی بەردەوام لە کاتی دووگیانیدا
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • چاودێری پزیشکی بەردەوام
- • کۆنترۆڵکردنی ئاستی شەکری خوێن
- • دەرمانەکانی پێویست
- • ڕاهێنانی تایبەت بۆ خواردن
دۆزینەوە
شەکرەی دووگیانی بە پشکنینی شەکری خوێن دەدۆزرێتەوە. پشکنینی ئاسایی لە نێوان 24-28 هەفتەی دووگیانیدا ئەنجام دەدرێت. پشکنینەکە بریتییە لە خواردنەوەی شەکری تایبەت و پاشان پشکنینی شەکری خوێن بۆ دیاریکردنی ئاستی شەکری خوێن. ئەگەر ئاستی شەکری خوێن بەرز بێت، پشکنینی زیاتر ئەنجام دەدرێت بۆ دڵنیابوونەوە. هەروەها، پزیشکەکان دەتوانن پشکنینی کیمیایی خوێن و پشکنینی میز بکەن بۆ دیاریکردنی شەکرەی دووگیانی.
بەڕێوەبردن
بەڕێوەبردنی شەکرەی دووگیانی بریتییە لە گۆڕانکارییەکانی شێوازی ژیان وەک خواردنی تەندروستی و چالاکیی جەستەیی. چاودێری پزیشکی بەردەوام و پشکنینی بەردەوامی شەکری خوێن زۆر گرنگە. دوای لەدایکبوونی منداڵەکە، دایکەکە پێویستە بەردەوام بێت لە پشکنینی شەکری خوێن بۆ دڵنیابوونەوە لەوەی کە شەکرەکە کۆتایی هاتووە. هەروەها، دایکەکە دەبێت شێوازی ژیانی تەندروستی بەڕێوەببات بۆ کەمکردنەوەی هەڕەشەی شەکرەی جۆری 2 لە داهاتوودا.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • کێشی زۆر
- • نەرێنی بوونی چالاکیی جەستەیی
- • خواردنی ناسەقامگیر
- • مەستکردن
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەنی دایک (سەرووی 25 ساڵ)
- • مێژووی خێزانی شەکرە
- • ڕەگەز (ئەفریقی-ئەمریکی، هیسپانی، یان ئاسیایی)
- • دووگیانی پێشوو بە شەکرەی دووگیانی
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • گەورەبوونی منداڵ
- • زەحمەتی لەدایکبوون
- • کەمبوونەوەی شەکری خوێنی منداڵ دوای لەدایکبوون
- • فشارخوێنی بەرز
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • شەکرەی جۆری 2 لە دایکەکە
- • نەخۆشی دڵ
- • شەکرەی جۆری 2 لە منداڵەکە
- • کێشی زۆری منداڵەکە