شێرپەنجەی خولانجەی فۆلیکولار (Follicular Thyroid Cancer)
وەسف
شێرپەنجەی خولانجەی فۆلیکولار جۆرێکە لە شێرپەنجەی تایڕۆید کە لە خانەی فۆلیکولارەکانی تایڕۆید دەست پێدەکات. ئەم جۆرە شێرپەنجەیە لە پلەی دووەمی زۆرترین جۆری شێرپەنجەی تایڕۆیدە لە دوای شێرپەنجەی پاپیلاری. ئەم خانە شێرپەنجەیە بە شێوەیەکی گشتی خاوێنترە لە شێرپەنجەکانی تر، بەڵام دەتوانێت بۆ ئەندامەکانی تر وەک سییەکان و ئێسکەکان بڵاوببێتەوە. شێرپەنجەی خولانجەی فۆلیکولار بە هۆی گۆڕانی خانەیی (موتاسیۆن) لە خانەکانی تایڕۆید دروست دەبێت کە دەبێتە هۆی گەشەی بێ ڕێکی خانەکان. ئەم جۆرە شێرپەنجەیە بە گشتی لە کەسانی پێگەیشتوودا دەبینرێت، بە تایبەتی لە ژنان زیاترە. هەروەها، ئەم نەخۆشییە پەیوەندی بە کەمی ئایۆدین و تیشکی زیاترەوە هەیە. ئەم نەخۆشییە گرنگە چونکە ئەگەر زوو نەدۆزرێتەوە و چارەسەری نەکرێت، دەتوانێت بۆ ئەندامەکانی تر بڵاوببێتەوە و کێشەی تەندروستی قورس دروست بکات. بەڵام بە چارەسەری زوو و گونجاو، زۆربەی نەخۆشەکان چانسی باشیان هەیە بۆ ژیانێکی درێژخایەن.
نیشانەکان
- **نیشانە سەرەتاییەکان:**
- • گەورەبوونی نەخۆشانەی مل (گۆیەک لە ناوچەی تایڕۆید)
- • ئازار لە ناوچەی مل
- • قورسایی لە قوڕگدابوون
- • گۆڕانی دەنگ (هۆرس)
- • هەستکردن بە تەنگی هەناس
- **نیشانە پێشکەوتووەکان:**
- • گەورەبوونی غەددە لمفاویەکان
- • کێشە لە هەناسەدان
- • ئازاری ئێسک
- • کەمبوونەوەی کێش
- • ماندوویی زۆر
هۆکارەکان
- **هۆکارە سەرەکییەکان:**
- 1. **گۆڕانی خانەیی (موتاسیۆن):** گۆڕانی لە جینەکانی وەک RAS و PAX8-PPARγ کە دەبنە هۆی گەشەی نائاسایی خانەکان.
- 2. **کەمی ئایۆدین:** کەمی ئایۆدین لە خواردن دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانی خانەکانی تایڕۆید.
- 3. **تیشکی زیاتر:** بەرکەوتنی زیاتر بە تیشکی یۆنیزان (وەک لە چارەسەری تیشکی) دەتوانێت ببێتە هۆی شێرپەنجە.
- **هۆکارە یارمەتیدەرەکان:**
- • مێژووی خێزانی شێرپەنجەی تایڕۆید
- • تەمەن (زیاتر لە ٤٠ ساڵ)
- • جێندەر (ژنان زیاتر مەترسیدارن)
چارەسەرەکان
- چارەسەری شێرپەنجەی خولانجەی فۆلیکولار بریتییە لە:
- 1. **نەشتەرگەری:** لابردنی تایڕۆید (تایڕۆیدێکتۆمی) یان بەشێکی لێ.
- 2. **چارەسەری تیشکی (ڕادیۆئایۆدین):** بۆ لەناوبردنی خانە شێرپەنجەییەکانی دەمایە.
- 3. **دەرمان:** هۆرمۆنی تایڕۆید (لێڤۆتایڕۆکسین) بۆ جێگرەوەی هۆرمۆنی تایڕۆید.
- 4. **چاودێری درێژخایەن:** پشکنینی ڕەوتینی تایڕۆگلۆبولین و وێنەگرتن بۆ دڵنیابوون لە نەگەڕانەوەی شێرپەنجە.
پێشگری
- **ڕێگرتنی سەرەتایی:**
- • بەکارهێنانی خواردنی پڕ لە ئایۆدین
- • خۆپاراستن لە بەرکەوتنی تیشکی زیاتر
- • وەرزش و پاراستنی کێش
- • پەرەدان بە خواردنی تەندروست
- **ڕێگرتنی لاوەکی:**
- • پشکنینی ڕەوتینی تایڕۆید
- • چاودێری نەخۆشەکانی مێژووی خێزانی شێرپەنجە
- • پشکنینی هۆرمۆنی تایڕۆید
- • چارەسەری زوو لە کاتی دۆزینەوەی نیشانەکان
دۆزینەوە
بۆ دیاریکردنی شێرپەنجەی خولانجەی فۆلیکولار، پزیشکەکان چەند هەنگاوێک دەڕۆن: 1. **پشکنینی کلینیکی:** پزیشک گۆیەک لە ناوچەی تایڕۆید دەدۆزێتەوە و نیشانەکانی تر دەپشکنێت. 2. **پشکنینی خوێن:** پێوانەی هۆرمۆنی تایڕۆید (TSH, T3, T4) و نیشانەکانی تر وەک تایڕۆگلۆبولین. 3. **وێنەگرتن:** سۆنۆگرافی و سی تی سکان بۆ دیاریکردنی قەبارە و شوێنی گۆیەکە. 4. **نمونە وەرگرتن (بیۆپسی):** بە بیۆپسیی سوزنێکی ناسک (FNA) یان نەشتەرگەری بۆ دیاریکردنی جۆری شێرپەنجە.
بەڕێوەبردن
بۆ بەڕێوەبردنی شێرپەنجەی خولانجەی فۆلیکولار، نەخۆش پێویستە: • هۆرمۆنی تایڕۆید بە ڕێژەیەکی ڕێک بەکاربهێنێت. • پشکنینی ڕەوتینی خوێن و وێنەگرتن بکات. • خواردنی تەندروست و پڕ لە ئایۆدین بەکاربهێنێت. • لە بەرکەوتنی تیشکی زیاتر خۆپاراستن بکات. هەروەها، پەیوەندی بە پزیشکەکەوە بۆ چاودێری ڕەوتین گرنگە بۆ دڵنیابوون لە چاکبوونەوەی تەواو.
هۆکاری مەترسی
- **فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:**
- • کەمی ئایۆدین لە خواردن
- • بەرکەوتن بە تیشکی زیاتر
- • جگەرەکێشان
- • خواردنی ناڕێک
- **فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:**
- • تەمەن (زیاتر لە ٤٠ ساڵ)
- • جێندەر (ژنان)
- • مێژووی خێزانی شێرپەنجەی تایڕۆید
- • نەخۆشیەکانی پێشووی تایڕۆید
ئالۆزەکان
- **ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:**
- • خوێنبەربوون لە ناحیەی تایڕۆید
- • کێشە لە قوڕگدابوون
- • هەوکردنی ناوچەی تایڕۆید
- • کێشە لە هەناسەدان
- **ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:**
- • بڵاوبوونەوەی شێرپەنجە بۆ ئێسک یان سییەکان
- • کەمی هۆرمۆنی تایڕۆید (هایپۆتایڕۆیدیزم)
- • کێشە لە دڵ و سوڕی خوێن
- • مەترسی زیاتری گەڕانەوەی شێرپەنجە