سیندرۆمی ADH نەگونجاو (Syndrome of Inappropriate ADH)
وەسف
سیندرۆمی ADH نەگونجاو (SIADH) نەخۆشییەکی ئەندۆکرینییە کە تێیدا هۆرمۆنی ئەنتیدیورێتیک (ADH) بە شێوەیەکی نەگونجاو زیاد دەکرێت، ئەمەش دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی سۆدیۆم لە خوێندا (هایپۆناتریەمیا). ADH لە لایەن هەڵمژەرەکانی مێشکەوە (هیپۆتالاموس) بەرھەم دێت و لە پشتێنەکانی پیتوویتاری دەخرێتە ناو خوێنەوە. ئەرکی ئەم هۆرمۆنە ڕێکخستنی ئاوی لەشە، بە ڕێکخستنی دەرکردنی میز. لە SIADH، زیادبوونی ADH دەبێتە هۆی پاراستنی ئاوی لەش و کەمبوونەوەی سۆدیۆم. ئەم نەخۆشییە بە شێوەیەکی باو لە نەخۆشەکانی نەخۆشخانەکاندا دەبینرێت، بە تایبەتی لەوانەی کە نەخۆشییەکانی سیستەمی دڵ و سوورێنەیان هەیە، یان لەوانەی کە ماددە کیمیایییەکان بەکاردەهێنن. SIADH دەکرێت بەهۆی جۆرەها هۆکارەوە دروست ببێت، وەک نەخۆشییەکانی سیستەمی دەمار، نەخۆشییەکانی سی، یان بەکارهێنانی هەندێک دەرمان. ئەم نەخۆشییە گرنگە چونکە کەمبوونەوەی سۆدیۆم دەکرێت ببێتە هۆی ئاڵۆزییەکانی وەک تەقینەوەی دەمارەکان، کۆما، یان تەنانەت مردن. لەبەر ئەوە، دەرمانەکان و چاودێری خێرا پێویستە بۆ ڕێگریکردن لە ئەم ئاڵۆزییانە.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • سەرئێشە
- • ڕووخۆ
- • پێکەنینی بێهۆش
- • کێشەی لەبیرکردن
- • کێشەی خوێندنەوە
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • تەقینەوەی دەمارەکان
- • کۆما
- • کێشەی هەناسەدان
- • کێشەی دڵ
- • مردن
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • نەخۆشییەکانی سیستەمی دەمار، وەک سکتەی مێشک یان هەوکردنی مێشک
- • نەخۆشییەکانی سی، وەک شێرپەنجەی سییەکان
- • بەکارهێنانی هەندێک دەرمان، وەک دەرمانەکانی دژە خەمۆکی
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • تەمەنی بەرز
- • نەخۆشییەکانی دڵ
- • بەکارهێنانی ئەلکحۆل
چارەسەرەکان
- چارەسەری سیندرۆمی ADH نەگونجاو بریتییە لە چەندین ڕێگە. یەکەم هەنگاو کەمکردنەوەی ئاوی لەشە، کە دەکرێت بە کەمکردنەوەی خواردنەوەی ئاو یان بەکارهێنانی دەرمانەکانی وەک دیمێکلۆسایکلین. لە هەندێک حاڵەتدا، دەرمانەکانی وەک تۆلڤاپتان بەکاردەهێنرێت بۆ کەمکردنەوەی کاریگەری ADH. لە حاڵەتە قورسەکاندا، چارەسەری پشکنینی خوێن یان بەکارهێنانی دەرمانەکانی دژە ئاوسازی پێویست دەبێت.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • ڕێگریکردن لە بەکارهێنانی دەرمانە زیانبەخشەکان
- • کەمکردنەوەی خواردنەوەی ئەلکحۆل
- • چاودێری نەخۆشییەکانی دڵ
- • چاودێری نەخۆشییەکانی سی
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • چاودێری خێرا لە نەخۆشەکان
- • دەرمانەکانی ڕێگریکار
- • چاودێری نەخۆشییەکانی سیستەمی دەمار
- • چاودێری نەخۆشییەکانی سی
دۆزینەوە
بۆ دەستنیشانکردنی سیندرۆمی ADH نەگونجاو، پزیشکەکان چەندین پشکنینی جیاواز ئەنجام دەدەن. لە پشکنینی کلینیکی، پزیشکەکان نیشانەکانی وەک سەرئێشە، ڕووخۆ، یان کێشەی دەمارەکان دەبینن. پشکنینی خوێن بۆ پێوانەکردنی ئاستی سۆدیۆم و ئۆسمۆلاریتی خوێن ئەنجام دەدرێت. پشکنینی میز بۆ پێوانەکردنی ئۆسمۆلاریتی میز دەکرێت. هەروەها، پشکنینی وێنەیی وەک MRI یان CT سکان بۆ دۆزینەوەی هۆکارەکانی نەخۆشی ئەنجام دەدرێت.
بەڕێوەبردن
بۆ بەڕێوەبردنی سیندرۆمی ADH نەگونجاو لە درێژخایەندا، پێویستە نەخۆشەکان چاودێری بەردەوام بکەن. ئەمەش بریتییە لە چاودێری نەخۆشییەکانی دڵ و سی، کەمکردنەوەی بەکارهێنانی دەرمانە زیانبەخشەکان، و چاودێری نەخۆشییەکانی سیستەمی دەمار. هەروەها، پشکنینی خوێن بۆ پێوانەکردنی ئاستی سۆدیۆم بە شێوەیەکی بەردەوام پێویستە.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • بەکارهێنانی دەرمانەکانی زیانبەخش
- • خواردنەوەی زۆری ئەلکحۆل
- • نەخۆشییەکانی دڵ
- • نەخۆشییەکانی سی
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەنی بەرز
- • جێندەر (پیاوان زیاتر تووش دەبن)
- • مێژووی نەخۆشییەکانی سیستەمی دەمار
- • مێژووی نەخۆشییەکانی سی
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • تەقینەوەی دەمارەکان
- • کۆما
- • کێشەی هەناسەدان
- • کێشەی دڵ
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • کێشەی دەمار
- • کێشەی دڵ
- • کێشەی سی
- • مردن