ئاکرۆمێگالی (Acromegaly)
وەسف
ئاکرۆمێگالی نەخۆشییەکی ئەندۆکرینییە کە لە ئەنجامی زۆرەڵی هۆرمۆنی گەشەکردن (GH) لە دەماغدا دروست دەبێت. ئەم هۆرمۆنە لەلایەن هیپۆفیزەوە بەرھەم دێت و کاتێک زۆر بێت، دەبێتە هۆی گەورەبوونی بەشەکانی لەش، وەک دەست، پێ، دەم و ڕووخسار. ئەم نەخۆشییە بە هێواشی پەرەدەسێنێت و زۆر جار چەند ساڵێک دەخایەنێت تا نیشانەکانی دەرکەوێت. ئاکرۆمێگالی نەخۆشییەکی دەگمەنە و لە نزیکەی ٤٠-٦٠ کەس لە هەر ملیۆنێکدا دەبینرێت. ئەم نەخۆشییە گرنگە چونکە ئەگەر چارەسەر نەکرێت، دەتوانێت ببێتە هۆی ئاڵۆزییەکانی وەک نەخۆشییەکانی دڵ، شەکرە و فشاری خوێن، کە دەتوانێت کاریگەرییەکی خراپی لەسەر تەندروستی و ژیانی نەخۆش بکات.
نیشانەکان
- نیشانە سەرەتاییەکان:
- • گەورەبوونی دەست و پێ
- • گەورەبوونی دەم و ڕووخسار
- • هەستی سەرئێشە
- • زۆرەڵی ئارەق
- • ئازاری جومگە
- نیشانە پێشکەوتووەکان:
- • گەورەبوونی زمان و دەنگ
- • گەورەبوونی دڵ و ئاڵۆزییەکانی دڵ
- • نەخۆشی شەکرە
- • فشاری خوێنی بەرز
- • کێشەی بینایی
هۆکارەکان
- هۆکارە سەرەکییەکان:
- • تومۆری خوێنبەر لە هیپۆفیز: زۆربەی حاڵەتەکانی ئاکرۆمێگالی لە ئەنجامی تومۆری خوێنبەر لە هیپۆفیز دروست دەبێت کە دەبێتە هۆی زۆرەڵی هۆرمۆنی گەشەکردن.
- • نەخۆشییەکانی هیپۆتالامۆس: هەندێک جار نەخۆشییەکانی هیپۆتالامۆس دەتوانن ببێتە هۆکاری ئاکرۆمێگالی.
- • تومۆرەکانی تر لە لەش: هەندێک تومۆر لە شوێنەکانی تر لە لەش دەتوانن هۆرمۆنی گەشەکردن بەرھەم بھێنن.
- هۆکارە یارمەتیدەرەکان:
- • تەمەن: ئاکرۆمێگالی زۆرتر لە تەمەنی ناوەندی دەبینرێت.
- • جێنەتیک: هەندێک حاڵەتی جێنەتیک دەتوانن مەترسی ئاکرۆمێگالی زیاد بکەن.
- • نەخۆشییەکانی ئەندۆکرینی: نەخۆشییەکانی وەک شەکرە دەتوانن مەترسی ئاکرۆمێگالی زیاد بکەن.
چارەسەرەکان
- چارەسەری ئاکرۆمێگالی بریتییە لە چەند ڕێگەیەک. یەکەم شت، دەرمانەکان وەک ئۆکترۆتاید و پێگڤیسۆمانت بۆ کەمکردنەوەی بەرھەمی هۆرمۆنی گەشەکردن. دووەم، نەشتەرگەری بۆ لابردنی تومۆری هیپۆفیز، بەتایبەتی ئەگەر تومۆرەکە گەورە بێت. سێیەم، چارەسەری تیشکی بۆ کەمکردنەوەی قەبارەی تومۆر. هەروەها، چارەسەری پشتیوانیکەر وەک چارەسەری نەخۆشییەکانی دڵ و شەکرە. لەگەڵ ئەوەشدا، چارەسەری نوێ وەک دەرمانەکانی تایبەتی زیندەوەر دەتوانن بەشێک لە چارەسەر بن.
پێشگری
- ڕێگرتنی سەرەتایی:
- • چاودێری تەندروستی بەردەوام
- • خۆراکی تەندروست
- • وەرزشی بەردەوام
- • پشکنینی بەردەوام
- ڕێگرتنی لاوەکی:
- • چارەسەری زوو
- • چاودێری نەخۆشییەکانی ئەندۆکرینی
- • پشکنینی بەردەوام بۆ نیشانەکانی ئاکرۆمێگالی
- • چارەسەری نەخۆشییەکانی وەک شەکرە و فشاری خوێن
دۆزینەوە
بۆ دیاریکردنی ئاکرۆمێگالی، پزیشکەکان چەند پشکنینێک ئەنجام دەدەن. یەکەم شت، پشکنینی کلینیکی بۆ نیشانەکانی وەک گەورەبوونی دەست و پێ و ڕووخسار. دواتر، پشکنینی خوێن بۆ پێوانەکردنی ئاستی هۆرمۆنی گەشەکردن (GH) و هۆرمۆنی ئیندسولینی وەک گرووە-١ (IGF-1). پشکنینی وێنەیی وەک MRI بۆ بینینی تومۆر لە هیپۆفیز. هەروەها، پشکنینی تایبەتی وەک پشکنینی قەدەرگیری گلوکۆز بۆ دیاریکردنی زۆرەڵی هۆرمۆنی گەشەکردن.
بەڕێوەبردن
بۆ بەڕێوەبردنی ئاکرۆمێگالی بە درێژخایەن، پێویستە نەخۆشەکان گۆڕانکارییەکانی ژیان بکەن. یەکەم شت، خۆراکی تەندروست و کەمکردنەوەی چەوری لەش. دووەم، وەرزشی بەردەوام بۆ باشترکردنی تەندروستی گشتی. سێیەم، چاودێری بەردەوام لەلایەن پزیشکەوە بۆ پشکنینی نیشانەکانی ئاکرۆمێگالی و نەخۆشییەکانی پەیوەندیدار. هەروەها، پەیوەندی بە گرووپی پشتیوانی نەخۆشەکانەوە بۆ یارمەتی دانی دەروونی.
هۆکاری مەترسی
- فاکتەرەکانی گۆڕانپەزیر:
- • خواردنەوەی ئەلکۆل
- • کەمکردنەوەی چەوری لەش
- • چارەسەری شەکرە
- • ڕێکخستنی فشاری خوێن
- فاکتەرەکانی ناگۆڕانپەزیر:
- • تەمەن
- • جێنەتیک
- • جێندەر
- • مێژووی خێزانی
ئالۆزەکان
- ئاڵۆزییەکانی کورتخایەن:
- • هەستی سەرئێشە
- • ئازاری جومگە
- • زۆرەڵی ئارەق
- • کێشەی دەم و ددان
- ئاڵۆزییەکانی درێژخایەن:
- • نەخۆشییەکانی دڵ
- • شەکرە
- • فشاری خوێنی بەرز
- • کێشەی بینایی